NEBİ BOZKURT

1950-2017

Müellif toplam 128 madde veya madde bölümü telif etmiştir.

TDV İslâm Ansiklopedisi’ne katkıda bulunduğu ilim dalları:

Arap Dili ve Edebiyatı, Dinler Tarihi, Fıkıh, Hadis, İslam Bilim Tarihi, İslam Felsefesi ve Ahlak, İslam Sanatları, İslam Sanatları, İslam Tarihi ve Medeniyeti, Tefsir, Türk Tarihi ve Medeniyeti

Müellifin özgeçmişi

İçel Erdemli’de doğdu (1950). İstanbul İmam-Hatip Lisesi’nden (1969) ve İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nden (1973) mezun oldu. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Asr-ı Saadette Mescid ve Fonksiyonları” başlıklı teziyle yüksek lisansını (danışman: Doç.Dr. Fahrettin Atar, 1984), “Hadiste Folklor ve Eğlence” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı (danışman: Doç.Dr. İsmail Lütfi Çakan, 1991). 1997’de doçent, 2003’te profesör unvanı aldı.

İstanbul Gaziosmanpaşa müftülüğüne bağlı olarak imam-hatiplik (1969-1974), İçel Merkez Ortaokulu ve Silifke Atatürk Ortaokulu’nda din bilgisi öğretmenliği ve Erdemli İmam-Hatip Lisesi’nde meslek dersleri öğretmenliği (1975-1982) yaptı. İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’ne “İslâmî Türk Medeniyeti Tarihi” alanında asistan olarak intisap etti (1982). Enstitünün Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’ne dönüşmesinin ardından İslâm Tarihi Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisi (1985), ardından öğretim görevlisi (1986) oldu. Aynı fakültenin Hadis Anabilim Dalı’nda on dört yıl boyunca (1997-2011) öğretim üyesi olarak görev yaptı. Aynı dönemde Kadıköy Moda Camii ile Fenerbahçe ve Beykoz camilerinde fahrî olarak vaaz ve irşad faaliyetlerinde bulundu. 24. dönem (2011) genel seçimlerinde Mersin milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne girdi ve bir dönem milletvekilliği yaptıktan sonra emekli oldu.

TDV İslâm Ansiklopedisi’ne uzun yıllar boyunca İslâm Tarihi ve Medeniyeti İlim Heyeti bünyesinde müellif-redaktör olarak hizmet verdi; farklı ilim dallarıyla ilgili 128 madde veya madde bölümü telif etti, birçok maddenin ilmî redaksiyonunu yaptı. Aynı zamanda Ansiklopedi’nin görüntü servisine de önemli katkılarda bulundu.

8 Kasım 2017 tarihinde Erdemli’de vefat etti ve Güzeloluk köyünde defnedildi.

İlmî ve akademik çalışmaları hadis ve İslâm tarihi alanlarında, özellikle de sosyal hayat, kültür, musikî ve folklor konuları üzerinde yoğunlaşmıştır.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (İlyas Çelebi ve Adil Bebek ile birlikte ders kitabı, İstanbul 1986), Hadiste Folklor ve Eğlence (İstanbul 1997) ve Hadislerde Sosyal Hayat (İstanbul 2007) adlı telif eserlerinin yanı sıra Hadisler Işığında Helal Kazanç Yolları (Mustafa Halebî’den açıklamalı tercüme, İstanbul 2002) adlı bir tercüme eseri bulunmaktadır.

Güncelleme Tarihi: 8 Ocak 2019

Müellifin telif ettiği maddeler veya madde bölümleri

BAHRİYE / 1. Bölüm

BAYRAM / 3. Bölüm: Bayram Kutlamaları
Dinî veya millî açıdan özel önemi olan ve topluca kutlanan gün.

CAMİ / 1. Bölüm: DİNÎ ve SOSYOKÜLTÜREL TARİHİ

ÇADIR / 1. Bölüm

DÂRÜLHADİS / 1. Bölüm
Hadis öğrenimi için kurulan medrese.

DÂRÜLKURRÂ / 1. Bölüm
Kur’an öğretilen ve hâfız yetiştirilen mekteplerin, kıraat tâlimi yapılan medrese veya bölümlerin genel adı.

DAVUL / 1. Bölüm

DEF / 1. Bölüm

DENDÂN-ı SAÂDET
Hz. Peygamber’in Uhud Gazvesi’nde kırılan dişi.

DERİ / 1. Bölüm

DEVE / 1. Bölüm

EĞLENCE

EMAN / 1. Bölüm
İslâm ülkesine girmek veya İslâm ordusuna teslim olmak isteyen bir yabancıya verilen can ve mal güvencesi.

EV / 1. Bölüm

FİLDİŞİ / 1. Bölüm

FUHUŞ / 2. Bölüm: İslâm Dönemi
Evlilik dışı cinsel ilişkiler; din ve ahlâk ölçülerine uymayan her türlü aşırılık.

HÂFIZ
Kur’ân-ı Kerîm’in tamamını ezberleyen kimse.

HALI

HAREM / 1. Bölüm
Ev, konak ve saraylarda kadınlara ayrılan bölüm.

HÂTIB b. EBÛ BELTEA
Hz. Peygamber’in Mısır Mukavkısı Cüreyc b. Mînâ’ya elçi olarak gönderdiği sahâbî.

HAYVAN / 4. Bölüm: Sanat

HIFZISSIHHA / 1. Bölüm
Sağlık bilgisi ve sağlığın korunmasıyla ilgilenen tıp dalı.

HİLÂL / 3. Bölüm: Sembol Olarak Hilâl

HİMAYE
Câhiliye devrinde ve İslâm’ın ilk dönemlerinde Araplar arasında yaygın olan bir müessese.

HUCR b. ADÎ
Hz. Ali taraftarlığı sebebiyle Muâviye döneminde öldürülen sahâbî.

HURMA

İBNÜ’d-DÜGUNNE
Bu lakapla tanınan üç sahâbî.

İBRİK

İÇKİ / 1. Bölüm

İLTİMAS
Adam kayırma anlamında ahlâk terimi.

İMÂRE
Kâbe’yi ve Mescid-i Harâm’ı bayındır hale getirme, orada huzuru sağlama görev ve yetkisi.

İPEK / 1. Bölüm

İPEK YOLU
İlkçağ ve Ortaçağ’da Çin ile Ortadoğu ve Batı ülkeleri arasında kullanılan ana ticaret yolu.

ÎS SERİYYESİ
Hz. Peygamber’in Kureyş kervanı üzerine Zeyd b. Hârise kumandasında gönderdiği seriyye.

İSTİNSAH
Bir metni kopya etme, sûretini çıkarma.

KADEM-i ŞERİF
Hz. Peygamber’e izâfe edilen ayak izi.

KAKMACILIK

KANDİL
Bir sıvı yağ haznesi ile fitilden oluşan basit bir aydınlatma aleti.

KANDİL
Müslümanlarca mübarek sayılıp kutlanan özel geceler.

KASAP

KASVÂ
Hz. Peygamber’in devesi.

KAVUK
Bir başlık türü.

KAYLÛLE / 1. Bölüm
Öğle uykusu.

KERVAN
Uzak yerler arasında ticaret eşyası ve yolcu taşıyan yük hayvanı katarı.

KILIÇ

KIYAFET / 1. Bölüm
Giyim kuşam; giyinme biçimi, kılık.

KİLİM

KİTÂBİYAT / 4. Bölüm: HADİS
Bir eserin telifinde başvurulan kaynaklar; eserleri tanıtan sistematik listeler, yazılar ve bunlar etrafında gelişen bilim dalı.

KİTAP

KOKU

KORSAN

KOZAK
Muahede, nâme, tezkire gibi önemli evrakı bağlayan kordonların içinden geçirilerek üzerine mum dökülüp mühürlendiği yassı-yuvarlak kutu.

KUBBETÜ’s-SAHRE
Kudüs haremindeki kutsal kaya üzerinde yer alan, Emevî Halifesi Abdülmelik b. Mervân’ın yaptırdığı ortası kubbeli sekizgen yapı.

KUYUMCULUK

KÜNYE
Arap toplumlarında kişiler için kullanılan ve genelde ebû kelimesiyle yapılan tanıtıcı ibare.

LAKAP / 1. Bölüm
Bir kimseye asıl adından ayrı olarak sonradan takılan ikinci ad; şeref pâyesi; halife ve sultanların hâkimiyet alâmeti.

MAHYA
Özellikle ramazan aylarında birden fazla minareli camilerin iki minaresi arasına kurulan ışıklı yazı veya resim panosu.

MAHYÂ
Hz. Peygamber’e salâtüselâm getirilen meclis; zikir meclisi.

MAKĀM-ı İBRÂHİM
Kâbe’nin inşası sırasında Hz. İbrâhim’in üzerine çıkıp duvar ördüğü ve üstünde insanları hacca davet ettiği kabul edilen taş veya onun bulunduğu yer.

MANCINIK
Muhasaralarda surları yıkmak için kullanılan savaş aracı.

MECLİS

MEDİNE / 1. Bölüm
Hz. Peygamber’in mescidiyle kabrinin bulunduğu hicret yurdu, İslâm’da iki Harem bölgesinden biri, Resûl-i Ekrem ve Hulefâ-yi Râşidîn döneminin başşehri.

MEDRESE / 1. Bölüm
İslâm tarihinde eğitim ve öğretim kurumlarının genel adı.

MEKKE / 1. Bölüm
Kâbe’nin bulunduğu ve hac ile umre ibadetinin ifa edildiği kutsal şehir.

MEKTEP / 1. Bölüm
İslâm ülkelerinde ve özellikle Osmanlılar’da çocuklara temel eğitimin verildiği yer.

MEKTUP / 1. Bölüm

MESCİD-i AKSÂ
Müslümanların Kudüs’te bulunan ilk kıblesi, en kutsal sayılan üç mescidden biri.

MESCİD-i HARÂM
Kâbe’yi kuşatan mescid.

MESCİD-i HAYF
Mina’da Hz. Peygamber’in Vedâ haccında çadır kurduğu ve cemaatle namaz kıldığı yerde yapılan mescid.

MESCİD-i KUBÂ / 2. Bölüm: MİMARİ
Hz. Peygamber’in hicreti sırasında Medine’den önce son durağı olan Kubâ’da yapılan mescid.

MESCİD-i NEBEVÎ
Medine’de içerisinde Hz. Peygamber’in kabrinin de bulunduğu mescid.

MEZARLIK

MİHMANDAR
Bazı İslâm devletlerinde resmî misafirleri ağırlamakla görevli memur.

MİHRİCAN
İran’ın sonbahar ekinoksu günlerinde kutlanan ikinci büyük bayramı.

MİNBER / 1. Bölüm
Camilerde cuma ve bayram namazlarında hatibin üzerine çıkarak hutbe okuduğu basamaklı mimari unsur.

MİSK
Misk geyiğinden elde edilen güzel kokulu madde.

MUKABELE
Bir başkasının Kur’ân-ı Kerîm’i okuyuşunu takip etmek ve bu suretle hatim indirme anlamında kıraat terimi.

MUKADDES EMANETLER
Hz. Peygamber’le diğer bazı peygamberlere, sahâbe ve İslâm büyükleriyle Haremeyn’e ait eşya.

MUKADDES EMANETLER DAİRESİ
Topkapı Sarayı bünyesinde mukaddes emanetlerin muhafaza edildiği ve sergilendiği bölüm.

MUTAVVİF
Hac rehberi, delil.

MÜCÂVİR
Mekke’ye yerleşen veya bir süre ikamet eden kimse anlamında terim.

MÜDERRİS / 1. Bölüm
Medresede ders veren yüksek rütbeli hoca.

MÜHÜR / 1. Bölüm

MÜSAMERE
Geceleyin yapılan eğlenceli sohbet.

MÜSTANSIRİYYE MEDRESESİ
Abbâsî Halifesi Müstansır-Billâh (ö. 640/1242) tarafında Bağdat’ta inşa ettirilen medrese.

MÜSTEVFÎ
İslâm devletlerinde malî işlerle ilgili divanın başkanı ve ona bağlı bazı memurlar için kullanılan bir terim.

NAKKAŞ
Çeşitli maddeler üzerine resim ve süsleme yapan sanatkâr, ressam, işlemeci.

NA‘L-i ŞERİF / 1. Bölüm
Hz. Peygamber’e nisbet edilen ayakkabı.

NAMAZGÂH / 1. Bölüm
Açık havada namaz kılmaya mahsus yer.

NEDİM
Hükümdarın özel sohbet ve eğlence arkadaşı.

NÛBE
Afrika’da büyük kısmı Sudan’da, küçük bir kısmı Mısır’da kalan bölge.

NÜFUS / 1. Bölüm

OYMACILIK

OYUN

PAMUK

PEÇE

PERİ
Efsanelerde yer alan, olağan üstü güzel hayalî varlık.

RAHLE

RAVZA-i MUTAHHARA
Mescid-i Nebevî içinde Hz. Peygamber’in kabri ile minberi arasındaki bölüm.

RENK
Eyyûbîler ile Memlükler’de sultan ve ümerâ tarafından kullanılan özel işaret, arma.

SAKAL-ı ŞERİF
Hz. Peygamber’e ait saç ve sakal telleri.

SANDUKA
Düzgün sandık yahut tabut şeklinde genellikle ahşap, mermer, taş veya çini kaplama mezar üstü.

SARIK / 1. Bölüm

SARNIÇ / 1. Bölüm
Yağmur suyunu biriktirmek veya temiz su saklamak için kullanılan depo.

SARRAFLIK / 1. Bölüm

SECCADE

SEDEFKÂRLIK

SEFÂRETNÂME / 1. Bölüm
Yabancı ülkelere gönderilen elçilik heyeti raporları.

SİKKE
Keçeden yapılmış Mevlevî külâhı.

SİLÂH / 1. Bölüm

SPOR

SULH / 2. Bölüm: Asr-ı Saâdet ve Hulefâ-yı Râşidîn Dönemi
Barış esasına dayalı uluslararası ilişkileri ve bu amaçla yapılan antlaşmaları ifade eden bir terim.

SÜNNET / 2. Bölüm: İslâm'da

SÜRGÜN / 2. Bölüm: Tarih

ŞAMDAN

ŞÂZERVÂN
Kâbe’nin temellerinin üst tarafındaki çıkıntı.

ŞECERE

ŞEMSE
Çeşitli görsel sanatlarda kullanılan ışınlı veya ışınsız güneş biçiminde süsleme motifi.

TAÇ / 1. Bölüm
Hükümdarlık alâmeti ve tarikat sembolü bir tür başlık.

TAŞ / 1. Bölüm

TEBDİL GEZMEK / 1. Bölüm
Hükümdarların tanınmamak için kıyafet değiştirerek denetleme amacıyla halk arasında dolaşmalarını ifade eden bir tabir.

TERCÜMAN / 1. Bölüm

TERSANE
Gerek donanmanın ihtiyacı olan gerekse ticarî ve sınaî gemilerin inşa ve tamir edildiği sanayi kompleksi.

TESBİH / 1. Bölüm
Tekrar edilen zikrin sayısını belirlemek amacıyla ipe dizilen belli sayıdaki boncuklar.

TIRÂZ
Halife, hükümdar ve devlet adamlarının unvanlarını, lakaplarını taşıyan sırma işleme ve yazılarla süslenmiş elbise, bunların dokunduğu atölye.

TOKALAŞMA

ÛC b. UNUK
İsrâiliyat kaynaklı efsanevî bir dev.