ÖZCAN, Ruhi

4 Ocak 1945 tarihinde Çanakkale’nin Bayramiç kazasına bağlı Pınarbaşı köyünde doğdu. Ailesi, Lofça’dan Türkiye’ye göç eden ve Abdülahadoğlu lakabıyla anılan bir sülâledendir. İlk öğrenimini Edremit’te, orta öğrenimini İstanbul İmam-Hatip Okulu’nda tamamladı (1963). 1967’de Bağdat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nden mezun oldu. Bu üniversitenin İslâm Araştırmaları Enstitüsü’nde İslâm hukuku dalında yüksek lisans yaptı (1972). Irak’ta öğrenciliği sırasında Bağdat’ta Medînetüsselâm’daki Zeydân Camii’nde imamlık, Irak Radyo ve Televizyon Kurumu’nda tercümanlık, spikerlik ve redaktörlük görevlerinde bulundu. Ocak 1973’te Türkiye’ye döndü. Erzurum Yüksek İslâm Enstitüsü’nde kısa bir süre Arapça ve fıkıh hocalığının ardından Haziran 1973’te Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi’ne İslâm hukuku asistanı oldu. İslâm Hukuku’nda Karı-Koca Mükellefiyeti (Nafaka) adlı çalışmasıyla doktor (1976), İslâm Hukuku’nda Hısımlık Nafakası adlı teziyle doçent (1981) unvanını aldı. İslâmî İlimler Fakültesi’nin İlâhiyat Fakültesi’ne dönüştürülmesinden sonra (1982) bu kurumdaki görevine devam etti. Temmuz 1985’te Suudi Arabistan’da Muhammed b. Suûd İslâm Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak görev yaptı. Türkiye’de geçirdiği tatilinin ardından Suudi Arabistan’a dönerken 17 Ağustos 1986 tarihinde meydana gelen trafik kazasında eşi ve büyük oğlu ile birlikte öldü, Edremit Mezarlığı’na defnedildi. İsmi daha sonra Edremit’te bir özel liseye verildi.

Necip Fazıl Kısakürek ve Nurettin Topçu gibi düşünce adamlarının Ruhi Özcan üzerinde büyük etkisi olmuştur. İlmî toplantılarda Arapça’ya olan hâkimiyetiyle dikkat çeken Özcan özellikle İslâm hukuku sahasında kendini yetiştirmiştir. Abdülkerîm Zeydân ve Selâhaddin en-Nâhî’nin onun hocaları arasında ayrı bir yeri vardır. Sahip olduğu zengin kütüphaneyi evinde öğrencilerin ve araştırmacıların istifadesine sunmuş ve Erzurum’da bulunduğu yıllarda kütüphanesi önemli bir boşluğu doldurmuştur. Erzurum’da üniversite camisindeki hutbe ve vaazları ile yurdun çeşitli yerlerinde verdiği konferanslar onun eğitimciliğinin bir diğer yönüdür. Ruhi Özcan’ın Hanefî fıkhının ana kaynaklarının bir araya getirilmesi, Türkçe’ye çevrilmesi ve yorumlanması konusunda yaptığı plan ve hazırladığı program erken ölümü sebebiyle gerçekleştirilememiştir.

Eserleri. 1. İlmî Millî ve Amelî Transkripsiyon İmlâsı (İMAT) (İstanbul 1977).

2. İmam Hatip Liseleri İçin Fıkıh Ders Kitabı (İstanbul 1987, Ali Şafak ve İhsan Yağız’la birlikte).

3. İbadetlerde Şekil ve Mânâ İlişkisi (İstanbul 1988; eser daha sonra Vahiy Kültürü adıyla basılmış ve 1988-2007 yılları arasında otuz baskısı yapılmıştır).

4. İslâm Hukuku’nda Hısımlık Nafakası (İzmir 1996, doçentlik tezidir).

5. Tahâvî, eş-Şürûṭü’ṣ-ṣaġīr müẕeyyelen bimâ ʿus̱ira ʿaleyhi mine’ş-Şürûṭi’l-kebîr (I-II, Bağdad 1974, yüksek lisans tezidir).

Tercümeleri. 1. Abdülkerîm Zeydân, Uṣûlü’d-daʿve (İslam’da Da’vet ve Tebliğ Esasları, İstanbul 1979) ve Fıkıh (İslâm Hukuku) Usûlü (Ankara 1979; İstanbul 1982, 1993).

2. M. Sellâm Medkûr, el-Medḫal li’l-fıḳhi’l-İslâmî (İslâm Hukuk Başlangıcı, İstanbul 1995).

3. Muhammed Hamîdullah, İslâm Tarihine Giriş (İstanbul, ts.). Hamîdullah’ın Erzurum İlâhiyat Fakültesi’nde verdiği derslerin teyp bandıyla yapılan tesbitlerinin tercümesidir.

Ruhi Özcan’ın bunların dışında bazı makaleleriyle ansiklopedi maddeleri, tebliğleri ve tamamlanmamış çalışmaları vardır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 34. cildinde, 125 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.