TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, TERCÜME HAREKETLERİ maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
BEYTÜLHİKME
Ortaçağ İslâm ilim ve kültür tarihinde tercüme ve yüksek seviyedeki ilmî araştırmaların yapıldığı merkezlere verilen ad.
FELSEFE
Varlık, bilgi ve değerler alanıyla ilgili problemleri akılcı, tenkitçi yöntemlerle inceleyen ve temellendiren sistemli fikrî faaliyetler bütünü.
HÂLİD b. YEZÎD b. MUÂVİYE
İslâm toplumunda ilk tercüme hareketini başlatan ve kimya ilminin öncülerinden sayılan Emevî emîri.
Tercüme faaliyetlerini sistemli olarak başlatan halife
MANSÛR
Abbâsî halifesi (754-775).
Tercüme faaliyetlerini zirveye çıkaran halife
ME’MÛN
Abbâsî halifesi (813-833).
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
YUHANNÂ b. BITRÎḲ
Abbâsîler dönemi mütercimlerinden.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
İSHAK b. HUNEYN
Eski Yunan felsefe ve biliminin İslâm dünyasına geçişine katkıda bulunan Nestûrî mütercim ve hekim.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
HUNEYN b. İSHAK
Eski Yunan tıbbı ve felsefesinin İslâm dünyasına intikalinde önemli rol oynayan mütercim ve hekim.
Batı'daki tercüme faaliyetlerinin önde gelen isimlerinden biri
KONSTANTİN, Afrikalı (CONSTANTINUS AFRICANUS)
Arapça’dan Latince’ye yaptığı tercümelerle İslâm tıbbını Avrupa’ya tanıtan ilk mütercim.
Osmanlı Dönemi tercüme faaliyetlerinin önde gelen ismi
YANYALI ESAD EFENDİ
Osmanlı bilgini ve düşünürü.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
SÂBİT b. KURRE
Matematik, astronomi, mekanik ve tıp âlimi, filozof ve mütercim.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
KUSTÂ b. LÛKĀ
Hıristiyan mütercim, hekim ve bilim adamı.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
İBNÜ’l-MUKAFFA‘
İran asıllı mütercim, edip ve kâtip.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
YAHYÂ b. ADÎ
Arap asıllı hıristiyan filozof, mantıkçı, ilâhiyatçı ve mütercim.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
METTÂ b. YÛNUS
Aristo’nun eserlerinin şârih ve mütercimlerinden, mantık öğretmeni.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
SEHL b. HÂRÛN
İran asıllı şair, edip ve mütercim.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
HACCÂC b. YÛSUF b. MATAR
Me’mûn döneminin önde gelen Süryânî mütercimlerinden.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
MÂSERCEVEYH
Emevîler döneminde yaşamış hekim ve mütercim.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
HUBEYŞ b. HASAN
IX. yüzyılda yaşayan Süryânî hekim ve mütercim.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
İBN VAHŞİYYE
X. yüzyılda yaşadığı kabul edilen mütercim, astrolog ve simyacı.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
İBN ZÜR‘A
Ya‘kūbî mütercimi ve mantıkçısı.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
SAÎD b. YA‘KŪB
Abbâsî dönemi hekim ve mütercimlerinden.
Tercüme faaliyetlerinin önemli isimlerinden biri
YUHANNÂ b. MÂSEVEYH
Abbâsîler döneminin meşhur Süryânî hekimi.
Mensupları tercüme faaliyetlerinde yer almış aile
BUHTÎŞÛ‘
Abbâsîler döneminde hekim olarak ün yapan bir Nestûrî hıristiyan ailesinin adı.
TERCÜME ODASI
Osmanlı Devleti’nde 1821 Rum İsyanı’ndan sonra kurulan ve devletin tercüme işlerini yürüten birim.
