…TASAVVUF. İslâm-Türk kaynaklarında ve edebî…
…suyu , bazan da Hızır ve İskender’e atfen âb-ı Hızır veya…
…âb-ı Hızır veya âb-ı İskender vb. çeşitli isimlerle…
…âb-ı İskender vb. çeşitli isimlerle anılan bu efsanevî su,…
…mevcut bir kavramdır. İnsanın yeryüzünde görünmesinden…
…yeryüzünde görünmesinden itibaren hemen her toplumda hayatın…
…daima sonsuz bir hayat fikri ilham etmiştir. Bu eğilimin…
…mahsuller doğurduğu ve insanların ebedî bir hayat aramak için…
…ebedî bir hayat aramak için verdikleri mücadeleleri…
…anlatan Gılgamış destanı ve İskender efsanesi gibi gerçekten…
…(âb-ı hayât) varlığına olan inancın doğuşunda, gerçek hayattaki…
…suyun bütün canlılar için taşıdığı önemin rolü çok…
…kazandırıcı özelliği çeşitli inanç sistemlerinde kendini…
…şöyle bir tablo çıkmaktadır: İsrâiloğulları’nın peygamberi Hz. Mûsâ bir gün…
…yola çıkar. Buluşma mevkii “iki denizin birleştiği yer”…
…Mûsâ burasını tanıyabilmek için yanına azık olarak aldığı…
…yerini belirleyen bir işarettir. Ancak Hz. Mûsâ’nın genç…
…unutmuştur. Yolda yemek için konakladıklarında ise durumu…
…yemek için konakladıklarında ise durumu kendisine anlatır.…
…“rahmet” ve “gizli ilim” verilen bu kulun Hızır adını…
...

…Hz. Peygamber’in doğumundan iki veya üç yıl önce dünyaya…
…onunla birlikte büyüdü. İlk gençlik yıllarından itibaren…
…İlk gençlik yıllarından itibaren ticaretle meşgul oldu. Maddî…
…meşgul oldu. Maddî durumunun iyi olması sebebiyle, Câhiliye…
…geçim yükünü hafifletmek için Abbas Ca‘fer’i, Hz.…
…almışlardı. Hz. Peygamber İslâmiyet’i yaymaya başladığı günlerde…
…müşriklerin müslümanlarla ilgili karar ve davranışlarını Hz.…
…etmedi. Daha çok benimsenen ikinci bir rivayete göre ise, Mekke…
…ikinci bir rivayete göre ise, Mekke fethine veya en…
…karşı himaye etti. İkinci Akabe Biatı’nda (622), Hz.…
…karşı himaye etti. İkinci Akabe Biatı’nda (622), Hz.…
…aldı. Mekke’de kaldığı süre içinde İslâm davetini açıktan…
…Mekke’de kaldığı süre içinde İslâm davetini açıktan…
…karısı Ümmü’l-Fazl Lübâbe ile oğlu Abdullah’ın müslüman…
…olmalarına karşı çıkmayarak İslâmiyet’in tebliğini müsamaha ile…
…tebliğini müsamaha ile karşıladığını göstermiş…
…düştü. Kendisinin ve diğer akrabalarının fidyelerini ödeyerek…
…etmeye ve Kureyşliler’in İslâmiyet aleyhindeki çalışmaları…
…ona müjdelemesi, ikisi arasında gizli bir…
…Mekke’nin fethi için yapılan hazırlıklar…
...

…I. SİYASÎ TARİH İsmini Hz. Muhammed’in amcası Abbas…
…İsmini Hz. Muhammed’in amcası Abbas b. Abdülmuttalib b.…
…Hâşim’den alan bu hânedana ilk atalarına nisbetle…
…de denilmektedir. İslâm dünyasında Emevîler’in…
…yönetimi ele geçirmesiyle idarî, askerî, siyasî ve ilmî…
…idarî, askerî, siyasî ve ilmî sahalarda çok büyük…
…olmuş, Abbâsîler’in iktidara geldikleri 750 yılı, İslâm…
…geldikleri 750 yılı, İslâm tarihinin en önemli dönüm…
…etmiştir. Abbâsîler’in iktidara gelmesi, Emevî idaresinden…
…iktidara gelmesi, Emevî idaresinden memnun olmayan grupların…
…bir asır kadar devam eden idarelerinde benimsedikleri siyasî…
…bir sahaya yayılmış bulunan İslâm toplumu içinde çeşitli gayri…
…bulunan İslâm toplumu içinde çeşitli gayri memnun…
…Hz. Muhammed’in kurduğu İslâm Devleti’nin aslî unsurunu…
…Mısır, Suriye, Irak ve İran ülke topraklarına katıldı.…
…Endülüs’ten Orta Asya içlerine kadar uzanmıştı. Arap…
…hakkını tanıdıkları gibi, İslâmiyet’i kabul edenlere de…
…eşit haklar tanıyorlardı. İslâm’ın bizzat kendi bünyesinde…
…Ancak Emevî halifeleri, İslâm’ın ön gördüğü devlet reisliği…
…böylece cihanşümul İslâm devleti yavaş yavaş etnik…
...

…Sâmî menşeli olduğu için İbrânî ve diğer akraba…
…Sâmî menşeli olduğu için İbrânî ve diğer akraba dillerde de…
…olduğu için İbrânî ve diğer akraba dillerde de görülen abd ,…
…eme kelimeleriyle de ifade edilmiştir. Kelimenin kökünü…
…kökünü teşkil eden ibâdet ve ubûdiyyet mefhumunda…
…mefhumunda “kulluk” ve “itaat” mânası vardır. Kulluk ve…
…mânası vardır. Kulluk ve itaat Allah’a yapılıyorsa abd “hür…
…Allah’a yapılıyorsa abd “hür insan”, kula itaat ediliyorsa…
…abd “hür insan”, kula itaat ediliyorsa “köle” mânasına…
…bütün müslümanlarca “insanların en faziletlisi” kabul edilen…
…kabul edilen Hz. Muhammed için, ayrıca diğer peygamberler,…
…cinler, hatta melekler için abd kelimesi kullanılmıştır…
…(bk. en-Nisâ 4/172; el-İsrâ 17/1). “Köle” mânasında…
…mânasında kullanılan abd için, “Mümin bir köle, hür bir…
…köle, hür bir müşrikten daha iyidir” denilmekte, câriye için de…
…iyidir” denilmekte, câriye için de aynı ifade…
…câriye için de aynı ifade kullanılmaktadır (bk.…
…el-Bakara 2/221). Abd ve ibâd , Kur’an’da ve hadiste bütün…
…, Kur’an’da ve hadiste bütün insanlar, hatta bazan diğer varlıklar…
…(bk. el-A‘râf 7/194) için kullanılıyorsa da daha çok…
...

…TASAVVUF. Dünya ilgilerinden kurtularak kendisini Allah…
…adlandırılan evliya zümresi içinde yer alan sûfî veya erenler…
…Abdal kelimesi Arapça’da, ikisi de “karşılık, birinin yerine…
…tasavvufun abdal geleneğinde ihtiva ettiği mâna ile Kur’ân-ı…
…ihtiva ettiği mâna ile Kur’ân-ı Kerîm’de yer…
…hicrî üçüncü yüzyıldan itibaren kazanmış olduğu muhteva göz…
…başkasını (bedel) bırakarak istedikleri yere gidenler, Peygamber’e…
…“ubûdiyyet, zühd, riyâzet, inzivâ, kalp temizliği, velîlik”…
…yoktur. Abdal telakkisi, ilk defa ortaya çıktığı…
…muhaddis ve fakihler için de kullanılmaktaydı. Nitekim…
…de kullanılmaktaydı. Nitekim itimada en yakın bilinen abdal…
…söylemiştir (bk. İbnü’l-Cevzî, Telbîsü İblîs , s.…
…(bk. İbnü’l-Cevzî, Telbîsü İblîs , s. 329). İmam Şâfiî ve…
…Telbîsü İblîs , s. 329). İmam Şâfiî ve İmam Buhârî’nin de…
…, s. 329). İmam Şâfiî ve İmam Buhârî’nin de abdal sözünü,…
…s. 329). İmam Şâfiî ve İmam Buhârî’nin de abdal sözünü,…
…sözünü, beğendikleri kişiler için bir takdir ifadesi olarak…
…kişiler için bir takdir ifadesi olarak kullandıkları rivayet…
…Hücvîrî gibi tasavvufun ilk ve en büyük müelliflerinin…
…hiç yer almamış veya pek az ilgi görmüştür. Ebû Nuaym’ın…
...

…vudû’ ( وضوء ) kelimesiyle ifade edilir. Konuyla ilgili…
…ifade edilir. Konuyla ilgili birçok hadiste zikredilen…
…ve arınmayı genel olarak ifade eden kelimeler zekâ ( زكى…
…) köklerinden türemiştir. İkinci kökten türemiş olan…
…mânasına gelirse de her iki kökün müştakları daha çok…
…daha çok mânevî bir arınmayı ifade eder. Bu dinî temizliği…
…Bu dinî temizliği anlatmak için Türkçe’de kullanılan abdest…
…kullanılan abdest kelimesi ise Farsça âb (su) ve dest…
…kirlilik) adı verilir. İslâmiyet’ten önce, gerek Yahudilik ve…
…yer farklı olmakla birlikte, insan vücudunun ya bütününün veya…
…parmakların yahut da âyinle ilgili bazı eşyanın temizlik ve…
…yıkanmasıdır. Abdest almak için su, su ile tuz veya başka…
…Abdest almak için su, su ile tuz veya başka bir karışım,…
…kutsal yağ veya kutsal ineğin idrarının (Hindistan’da)…
…yağ veya kutsal ineğin idrarının (Hindistan’da) kullanıldığı…
…alan bazı Batılı müellifler, İslâm’da gerek abdest gerekse…
…abdest gerekse temizlikle ilgili diğer hususların Hz.…
…etkisi altında geliştiğini iddia etmektedirler (bk. İA ,…
…iddia etmektedirler (bk. İA , I, 25). Ancak bu…
…İA , I, 25). Ancak bu iddialar, onların, İslâm’ın orijinal…
...

…, Farsça âb-dest (el suyu, ibadet öncesi yapılan temizlik) ve…
…Osmanlıca birleşik bir isimdir. Her dilde helâya verilen…
…Her dilde helâya verilen isimler, mümkün olduğu kadar onun…
…bu ad, lavabolu tuvaletler için kullanıldığında da yine…
…helâ anlamındadır; çünkü, içinde abdest alınması mekruh olan…
…alaturka tip olmak üzere iki ayrı modelde gelişmiştir.…
…modelde gelişmiştir. Bilinen ilk örnekler klozet tipi olup…
…tipi olup III. binyılın ikinci yarısında, özellikle…
…şehircilik alanında ileri gitmiş olan İndus…
…alanında ileri gitmiş olan İndus medeniyetine aittir. Bunlar…
…bir evin banyosundaki, su ile temizlenen ve şehrin…
…sistemine bağlı olan iki klozettir.…
…münasebetleri bulunan Sâmî Akkadlar’ın da helâyı bildikleri, Kral…
…dairelerinde bir ara duvarı ile ayrılmış özel bölmelerde yer…
…klozetlerin, Mohenjo-Daro ve Akkad örneklerinde olduğu gibi,…
…sistemine bağlanıp su ile temizlendikleri tesbit…
…beş asır sonra Suriye’de ve ilk defa milâttan önce 1700…
…olmaksızın küvetlerin biraz ilerisinde bulunmaktadır. Milâttan önce…
…sistemine bağlanarak su ile temizlendikleri…
…zamanında Avrupa’ya geçerek İtalyanca alla turca (Türk tarzı…
...

…İbn Abbas diye de meşhur olan…
…olan Meymûne teyzesi olduğu için bazı geceler Peygamber…
…Halife Osman devrinden itibaren çeşitli vesilelerle Arap…
…Cürcân’a, Taberistan’a ve İstanbul’a gitti. 656 yılında Hz.…
…Daha sonra Hâricîler’i ikna etmek üzere Ali tarafından…
…Hâricîler karşısında tahkîm i savundu, bu olayı bahane…
…gerektiğini âyetlerle isbata çalıştı. Hâricî-İbâdî ve…
…isbata çalıştı. Hâricî-İbâdî ve Sünnî kaynaklar arasında,…
…seyri hakkında farklı ifadeler göze çarparsa da…
…etti (39/659). Bu görevde iken hazineyi suistimal ettiği,…
…konuya eğilmesi üzerine istifa ederek devlet hazinesinden…
…da almak suretiyle yakınları ile birlikte şehri terkettiği…
…Târîḫ , V, 141-143; İbn Kesîr, el-Bidâye , VII,…
…bazı Batılı yazarlar için ilgi çekici bulunmuş, sübûtu…
…bazı Batılı yazarlar için ilgi çekici bulunmuş, sübûtu…
…bulunmuş, sübûtu kesin bir iddia imiş gibi, -hem de Basra’ya…
…sübûtu kesin bir iddia imiş gibi, -hem de Basra’ya vali…
…Basra’ya vali olduktan sonra İbn Abbas hakkında ileri sürülen…
…sonra İbn Abbas hakkında ileri sürülen rivayetlerin…
…ileri sürülen rivayetlerin ihtiyatla karşılanması gerektiğine…
...

…Babası Âmir, Hz. Peygamber’in halası…
…henüz üç yaşlarında iken Hz. Peygamber’e getirilmiş,…
…“O bizim oğlumuzdur, içinizde bize en çok benzeyen odur”…
…Yirmi beş yaşında iken Halife Osman tarafından…
…(29/650). Valiliği sırasında İran ve Horasan’ın fethi…
…doğusundaki bölgelerin idaresinden sorumlu bir merkez haline…
…Abdullah’ın idaresindeki şehir büyük bir iktisadî…
…idaresindeki şehir büyük bir iktisadî gelişme gösterdi. 35…
…Valisi Abdullah’tan yardım istedi. O da Mücâşi‘ b. Mes‘ûd…
…Hz. Âişe, Talha ve Zübeyr ile görüştü; Şam yerine Basra’ya…
…gitmeleri konusunda onları ikna etti ve kendilerine malî…
…sonra Şam’a gidip Muâviye’ye iltihak etti. Şam Valisi Muâviye,…
…Valisi Muâviye, Abdullah b. Âmir’i Büsr b. Ebû Ertât’la, diğer…
…diğer bir rivayete göre (bk. Buhârî, “Ṣulḥ”, 9; “Fiten”, 20)…
…20) Abdurrahman b. Semüre ile birlikte, kendi adına…
…sonra halifeliğini ilân eden Muâviye, Büsr b. Ebû…
…Ancak Abdullah, bu şehirle ilgili yarım bıraktığı bazı işleri…
…ilgili yarım bıraktığı bazı işleri olduğunu söyleyerek…
…Basra’ya gönderilmesini istedi. Muâviye de Büsr’ü azledip…
…tayin etti. Abdullah bu ikinci valiliği sırasında Horasan…
...

…Benî Seleme kabilesinin ileri gelenlerinden olduğu için…
…ileri gelenlerinden olduğu için İkinci Akabe Biatı’nda Berâ…
…gelenlerinden olduğu için İkinci Akabe Biatı’nda Berâ b.…
…olduğu için İkinci Akabe Biatı’nda Berâ b. Ma‘rûr ile…
…Biatı’nda Berâ b. Ma‘rûr ile birlikte kabilesini temsil…
…yanına çağırdı ve bu savaşın ilk şehidlerinden biri olacağını…
…Abdullah b. Übey b. Selûl İslâm ordusunun üçte birini teşkil…
…kefen ve kabir bulunamadığı için naaşı eniştesi Amr b. Cemûh…
…için naaşı eniştesi Amr b. Cemûh ile aynı kabre…
…naaşı eniştesi Amr b. Cemûh ile aynı kabre kondu. Aradan…
…üzere açıldığı zaman, bu iki sahâbînin cesetlerinin…
…el-Meġāzî , I, 266. İbn Hişâm, es-Sîre² , III, 64,…
…es-Sîre² , III, 64, 98. İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt , III,…
…eṭ-Ṭabaḳāt , III, 561-564. Buhârî, “Cenâʾiz”, 3, 34. Müslim,…
…“Feżâʾilü’ṣ-ṣaḥâbe”, 129. İbn Abdülber, el-İstîʿâb , II,…
…129. İbn Abdülber, el-İstîʿâb , II, 339. İbnü’l-Esîr,…
…el-İstîʿâb , II, 339. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe (Bennâ)…
…(Bennâ) , III, 346-348. İbn Hacer, el-İṣâbe , II, 350.…
…346-348. İbn Hacer, el-İṣâbe , II, 350.…