…TASAVVUF. İslâm-Türk kaynaklarında ve edebî…
…suyu , bazan da Hızır ve İskender’e atfen âb-ı Hızır veya…
…âb-ı Hızır veya âb-ı İskender vb. çeşitli isimlerle…
…âb-ı İskender vb. çeşitli isimlerle anılan bu efsanevî su,…
…mevcut bir kavramdır. İnsanın yeryüzünde görünmesinden…
…yeryüzünde görünmesinden itibaren hemen her toplumda hayatın…
…daima sonsuz bir hayat fikri ilham etmiştir. Bu eğilimin…
…mahsuller doğurduğu ve insanların ebedî bir hayat aramak için…
…ebedî bir hayat aramak için verdikleri mücadeleleri…
…anlatan Gılgamış destanı ve İskender efsanesi gibi gerçekten…
…(âb-ı hayât) varlığına olan inancın doğuşunda, gerçek hayattaki…
…suyun bütün canlılar için taşıdığı önemin rolü çok…
…kazandırıcı özelliği çeşitli inanç sistemlerinde kendini…
…şöyle bir tablo çıkmaktadır: İsrâiloğulları’nın peygamberi Hz. Mûsâ bir gün…
…yola çıkar. Buluşma mevkii “iki denizin birleştiği yer”…
…Mûsâ burasını tanıyabilmek için yanına azık olarak aldığı…
…yerini belirleyen bir işarettir. Ancak Hz. Mûsâ’nın genç…
…unutmuştur. Yolda yemek için konakladıklarında ise durumu…
…yemek için konakladıklarında ise durumu kendisine anlatır.…
…“rahmet” ve “gizli ilim” verilen bu kulun Hızır adını…
...

…cuma namazı kılmak için şehre geldikleri zaman…
…ve özellikle bir dinî mâna ifade etmediği muhakkaktır.…
…birbirine yamayarak örtünme ihtiyacını karşılaması, zâhid ve…
…zâhid ve sûfîler için örnek bir hareket olmuştur.…
…Abâ giymenin ilk zâhidler ve sûfîler…
…zühdünü saklaması kendisi için daha iyi olur.” Hâtim…
…saklaması kendisi için daha iyi olur.” Hâtim el-Esamm’a…
…iyi olur.” Hâtim el-Esamm’a isnat edilen yukarıdaki sözü Ebû…
…kelimesini kullanması, abâ ile sûf arasında bir ayırım…
…muhtemelen Şiîlik’teki Ehl-i abâ anlayışının tesiriyle,…
…onu bir zühd ve fakr sembolü haline getirmişlerdir. Bazı…
…üzerlerine örterek bunların Ehl-i beyt olduklarını söylemiş,…
…abânın altında toplananlara Ehl-i abâ denilmiştir. Diğer bazı…
…Diğer bazı rivayetlerde ise abâ yerine nimre, mirt ve…
…Hz. Peygamber’in gerçekten Ehl-i beyt’ini bir örtünün altında…
…demişti. Bu sözüyle o, iyi bir sûfî olmak için mutlaka…
…o, iyi bir sûfî olmak için mutlaka eski püskü abâ…
…de giyebileceklerini ifade etmek istemişti. Hz. Ali de…
…ifade etmek istemişti. Hz. Ali de değerli elbise…
…nimetlerini helâl kıldığı halde onlardan faydalanmana rıza…
...

…Merv’de şöhrete kavuştuğu için “Vâiz-i Mervezî” diye meşhur…
…diye meşhur olan Abbâdî ilk tahsilini Merv’de yaptı.…
…ün yaptı. Vaazlarında halkı coşturduğu için kendisine…
…Vaazlarında halkı coşturduğu için kendisine “Sultân-ı sühan”,…
…Şems-i Tebrîzî’yi övmek için Abbâdî gibi bir ifade…
…övmek için Abbâdî gibi bir ifade kudretine sahip olmayı…
…olarak Bağdat’a gitti. Halife Muktefî-Liemrillâh’ın…
…Bağdat’ta vaazlar vererek halktan büyük ilgi gördü. Halifenin…
…vererek halktan büyük ilgi gördü. Halifenin elçisi…
…halktan büyük ilgi gördü. Halifenin elçisi olarak Merv’e, oradan…
…olması, onun küçük yaştan itibaren bu mesleğe ilgi duymasına…
…yaştan itibaren bu mesleğe ilgi duymasına sebep oldu.…
…rahat bir şekilde ifade etmeyi sevmesi onu…
…hususunda Abbâdî’nin itimada şayan olduğunu, ancak dînen…
…Abbâdî’nin namaz konusunda ihmalkâr davrandığını nakleder ki,…
…Din adamlarının halk üzerindeki nüfuzlarının…
…Abbâdî, hitabet gücüyle halkın güvenini kazandıktan sonra…
…devlet adamları yanında itibar kazanmasını sağlamışsa da…
…kurtulamamıştır. Çünkü o, İslâm tarihinde, herhangi bir…
…tarihinde, herhangi bir ilimde ihtisas sahibi olmadan…
...

…Şiî kaynakların hemen hemen ittifakla naklettiklerine göre Abbas…
…Abbas b. Ali, Hz. Hüseyin ile birlikte Kerbelâ’da bulunmuş…
…Kerbelâ’da bulunmuş ve orada Ehl-i beyt’e su temin ettiği için…
…Ehl-i beyt’e su temin ettiği için “es-Sekkā’” lakabıyla…
…susuzluğu dayanılmaz hale gelince Abbas b. Ali su…
…bırakıp gitmelerini istemiş, fakat Abbas buna şiddetle…
…şahsiyet olarak daima saygı ile anar ve yüceltir. Muharrem…
…gençler ona benzemek için âyine katılanlara su temini…
…son dönemlerine doğru İran, Azerbaycan ve Hindistan…
…329, 386. Şeyh Müfîd, el-İrşâd , Kum, ts., s. 230-240.…

…I. SİYASÎ TARİH İsmini Hz. Muhammed’in amcası Abbas…
…Hâşim’den alan bu hânedana ilk atalarına nisbetle…
…de denilmektedir. İslâm dünyasında Emevîler’in…
…yönetimi ele geçirmesiyle idarî, askerî, siyasî ve ilmî…
…idarî, askerî, siyasî ve ilmî sahalarda çok büyük…
…olmuş, Abbâsîler’in iktidara geldikleri 750 yılı, İslâm…
…geldikleri 750 yılı, İslâm tarihinin en önemli dönüm…
…etmiştir. Abbâsîler’in iktidara gelmesi, Emevî idaresinden…
…iktidara gelmesi, Emevî idaresinden memnun olmayan grupların…
…mümkün olmuştur. Emevî halifelerinin bir asır kadar devam eden…
…bir asır kadar devam eden idarelerinde benimsedikleri siyasî…
…bir sahaya yayılmış bulunan İslâm toplumu içinde çeşitli gayri…
…bulunan İslâm toplumu içinde çeşitli gayri memnun…
…Hz. Muhammed’in kurduğu İslâm Devleti’nin aslî unsurunu…
…Mısır, Suriye, Irak ve İran ülke topraklarına katıldı.…
…Endülüs’ten Orta Asya içlerine kadar uzanmıştı. Arap…
…hakkını tanıdıkları gibi, İslâmiyet’i kabul edenlere de…
…eşit haklar tanıyorlardı. İslâm’ın bizzat kendi bünyesinde…
…görülmektedir. Ancak Emevî halifeleri, İslâm’ın ön gördüğü devlet…
…Ancak Emevî halifeleri, İslâm’ın ön gördüğü devlet reisliği…
...

…TASAVVUF. Dünya ilgilerinden kurtularak kendisini Allah…
…adlandırılan evliya zümresi içinde yer alan sûfî veya erenler…
…Abdal kelimesi Arapça’da, ikisi de “karşılık, birinin yerine…
…tasavvufun abdal geleneğinde ihtiva ettiği mâna ile Kur’ân-ı…
…ihtiva ettiği mâna ile Kur’ân-ı Kerîm’de yer…
…hicrî üçüncü yüzyıldan itibaren kazanmış olduğu muhteva göz…
…başkasını (bedel) bırakarak istedikleri yere gidenler, Peygamber’e…
…“ubûdiyyet, zühd, riyâzet, inzivâ, kalp temizliği, velîlik”…
…yoktur. Abdal telakkisi, ilk defa ortaya çıktığı…
…muhaddis ve fakihler için de kullanılmaktaydı. Nitekim…
…de kullanılmaktaydı. Nitekim itimada en yakın bilinen abdal…
…söylemiştir (bk. İbnü’l-Cevzî, Telbîsü İblîs , s.…
…(bk. İbnü’l-Cevzî, Telbîsü İblîs , s. 329). İmam Şâfiî ve…
…Telbîsü İblîs , s. 329). İmam Şâfiî ve İmam Buhârî’nin de…
…, s. 329). İmam Şâfiî ve İmam Buhârî’nin de abdal sözünü,…
…sözünü, beğendikleri kişiler için bir takdir ifadesi olarak…
…kişiler için bir takdir ifadesi olarak kullandıkları rivayet…
…Hücvîrî gibi tasavvufun ilk ve en büyük müelliflerinin…
…hiç yer almamış veya pek az ilgi görmüştür. Ebû Nuaym’ın…
…Ebû Nuaym’ın Ḥilye ’sinde ise sadece hadis olduğu iddia…
...

…şahsiyeti, tarihî diye ileri sürülen rivayetlerin menkıbe…
…olduğuna ve Geyikli Baba ile aralarında yakın bir…
…bir münasebetin bulunduğuna işaret ederler. Meşhur Bektaşî…
…Abdal’ın Abdal Mûsâ’dan icâzet alışı, Kaygusuz Abdal…
…Mûsâ “pîr-i sânî” lakabı ile anılmakta ve kurduğu tekke,…
…sayılmaktadır. Bektaşî âyini icra edilirken çevreye serilen on…
…edilirken çevreye serilen on iki posttan on birincisinin…
…Abdal Mûsâ ile ilgili rivayetler hem Teke…
…Abdal Mûsâ ile ilgili rivayetler hem Teke…
…Bursa’daki Abdal Mûsâ ile Elmalı’daki Abdal Mûsâ’nın…
…Elmalı’daki Abdal Mûsâ’nın iki ayrı şahıs olduğu iddiası,…
…iki ayrı şahıs olduğu iddiası, Bursa ve Elmalı’da Abdal…
…Abdal Mûsâ adına bağlanan iki ayrı türbenin varlığını…
…olduğu kaydedilen Abdal Mûsâ ile ilgili an‘ane ve…
…kaydedilen Abdal Mûsâ ile ilgili an‘ane ve menkıbelerin Bursa…
…Bursa ve Teke gibi iki ayrı yörede yerleşmiş…
…yaşadığı Aydın taraflarına intikal ettiği ve yine o vasıta ile…
…ettiği ve yine o vasıta ile koyu bir Şiî-Bâtınî merkezi…
…söylenebilir. Bu tür inançlara bağlı Tahtacılar zümresinin…
…düşünülürse konu daha iyi anlaşılmış olur. Abdal…
...

…İbn Abbas diye de meşhur olan…
…olan Meymûne teyzesi olduğu için bazı geceler Peygamber…
…17; “Vuḍûʾ”, 10). Halife Osman devrinden itibaren…
…Halife Osman devrinden itibaren çeşitli vesilelerle Arap…
…Cürcân’a, Taberistan’a ve İstanbul’a gitti. 656 yılında Hz.…
…Daha sonra Hâricîler’i ikna etmek üzere Ali tarafından…
…Hâricîler karşısında tahkîm i savundu, bu olayı bahane…
…gerektiğini âyetlerle isbata çalıştı. Hâricî-İbâdî ve…
…isbata çalıştı. Hâricî-İbâdî ve Sünnî kaynaklar arasında,…
…seyri hakkında farklı ifadeler göze çarparsa da…
…etti (39/659). Bu görevde iken hazineyi suistimal ettiği,…
…hazineyi suistimal ettiği, Halife Hz. Ali’nin konuya eğilmesi…
…konuya eğilmesi üzerine istifa ederek devlet hazinesinden…
…da almak suretiyle yakınları ile birlikte şehri terkettiği…
…Târîḫ , V, 141-143; İbn Kesîr, el-Bidâye , VII,…
…bazı Batılı yazarlar için ilgi çekici bulunmuş, sübûtu…
…bazı Batılı yazarlar için ilgi çekici bulunmuş, sübûtu…
…bulunmuş, sübûtu kesin bir iddia imiş gibi, -hem de Basra’ya…
…sübûtu kesin bir iddia imiş gibi, -hem de Basra’ya vali…
…Basra’ya vali olduktan sonra İbn Abbas hakkında ileri sürülen…
...

…İbn İbâz’ın ve dolayısıyla…
…İbn İbâz’ın ve dolayısıyla İbâzıyye’nin…
…İbn İbâz’ın ve dolayısıyla İbâzıyye’nin okunuşu iki ayrı şekilde…
…İbâzıyye’nin okunuşu iki ayrı şekilde tesbit…
…tesbit edilmiştir. Belâzürî, İbnü’l-Esîr, İbn Manzûr gibi…
…Belâzürî, İbnü’l-Esîr, İbn Manzûr gibi tarihçi ve…
…ve dilciler, kelimeyi ibâz-ibâzıyye şeklinde…
…ve dilciler, kelimeyi ibâz-ibâzıyye şeklinde harekelerken,…
…IX-X. hicrî asırların İbâzî müellifleri olan Berrâdî ile…
…müellifleri olan Berrâdî ile Kalhâtî ve Mu‘tezilî Neşvân…
…Kuzey Afrika ve Uman İbâzîliği’nde, uzunca bir müddet…
…devirlerde ve günümüzde ise İbâz-İbâzıyye tarzının…
…devirlerde ve günümüzde ise İbâz-İbâzıyye tarzının…
…ve günümüzde ise İbâz-İbâzıyye tarzının benimsenmiş olduğu…
…söylenebilir. Abdullah b. İbâz hakkındaki ilk bilgiler,…
…Abdullah b. İbâz hakkındaki ilk bilgiler, Emevîler’in…
…Yezîd b. Muâviye’ye karşı halifelik iddiasında bulunan Abdullah…
…Muâviye’ye karşı halifelik iddiasında bulunan Abdullah b. Zübeyr’e…
…yer aldığıdır. Ancak İbnü’z-Zübeyr ile fikren…
…Ancak İbnü’z-Zübeyr ile fikren anlaşamayan Hâricîler…
...

…dair kendisinden nakledilen iki rivayetten başka, 115’te…
…Nâfi‘ ve A‘meş’ten öğrenerek ikinci asrın sayılı kıraat…
…rivayet edenler arasında ise hocası Mâlik b. Enes,…
…b. Hanbel, Yahyâ b. Maîn ve İshak b. Râhûye gibi imamlar…
…Maîn ve İshak b. Râhûye gibi imamlar vardır. İmam Mâlik onun hem…
…Râhûye gibi imamlar vardır. İmam Mâlik onun hem dostu, hem de…
…hadis rivayet etmiştir. İmam Mâlik el-Muvaṭṭaʾ da onun…
…bütün hadisleri Abdullah b. İdrîs’ten almıştır. Muhtemelen…
…fetvalarının çoğunda Medine ehlinin görüşlerine meylederek…
…kalmıştır. Abdullah b. İdrîs’in geniş bilgisi, üstün…
…ve Ebû Hâtim gibi hadis imamları ondan övgüyle söz…
…övgüyle söz etmişlerdir. Halifelere ve devlet büyüklerine…
…reddetmiştir. Bunun üzerine halife ona, “Keşke seni…
…görmeseydim” deyince o da halifeye, “Keşke ben de seni…
…ayrılacakları sırada halife tarafından yol masrafı…
…(veya dinar) reddetmiştir. Halifenin, hiç değilse oğlu Me’mûn’a…
…etmesi doğrultusundaki isteğine de, “Oğlun bize başka…
…yer almıştır. Abdullah b. İdrîs, 192 (807-808) yılı Zilhicce…
…etmiştir. BİBLİYOGRAFYA: İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt , VI,…
…, I, 282-284. İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye ,…
...