…İÇERİĞİ, ORTAYA ÇIKIŞI ve GELİŞMESİ Sözlükte “iyi ve…
…ve GELİŞMESİ Sözlükte “iyi ve yararlı olma” anlamındaki…
…mânasında kullanılır ve bir ölçüde Batı dillerindeki…
…tekabül eder. Çağdaş İslâmî literatürde ise daha ziyade Muhammed…
…İslâmî literatürde ise daha ziyade Muhammed Abduh ve M. Reşîd…
…daha ziyade Muhammed Abduh ve M. Reşîd Rızâ’nın öncülüğünü…
…Kur’ân-ı Kerîm’de isim ve fiil kalıplarıyla geçtiği…
…kırk âyette “kendisini veya insanlar arasındaki…
…de kötülüğe, düzensizliğe ve bozgunculuğa karşı barıştan,…
…barıştan, dirlik düzenlik ve esenlikten yana bir tutum…
…A) Tarih. 1. Tarihî ve Kültürel Arka Plan. Modern…
…hayatları örnek olarak zikredilen ıslahçı peygamberlerin ve…
…ıslahçı peygamberlerin ve özellikle de Hz. Muhammed’in…
…Kur’an’dan kaynaklandığı ve İslâm tarihi boyunca belli…
…yeryüzünde İslâm’ın Kur’an ve Sünnet denilen iki temel…
…ifadesini bulmuş kural ve değerlerini yerleşik kılma…
…Kerîm’in “iyiliği emretme ve kötülükten alıkoyma” (Âl-i…
…IX, 36). Dirlik, barış ve iyiliğe (salâh) dayalı…
…Allah’ın her asırda dinî ve ahlâkî yenilenmeyi…
…b) İbadet alanı. Aşırı zühd ve kaynağını bazı tasavvufî…
...

…kuşku duymak, mücadele ve münakaşa etmek” gibi…
…olarak “Allah’ın varlığı veya birliğini, dinin temel…
…hakkında kuşku beslemek veya uyandırmak, dinî kuralları…
…Kur’ân-ı Kerîm’de fiil ve masdar halinde geçtiği dört…
…“Allah’ın isimlerini tahrif ve tağyir ederek O’nu inkâra…
…gönderildiğine inanmamak ve onu başka birine nisbet…
…yalanlamak, sapıkça te’vil ve tahrif etmek” şeklinde…
…22/25). Bu âyetlerin birinde zulümle birlikte ve onunla eş…
…birinde zulümle birlikte ve onunla eş anlamlı olarak…
…ve onunla eş anlamlı olarak zikredilen ilhâd böylece Câhiliye…
…böylece Câhiliye ahlâkının ve tavrının karakteristik…
…özelliği şeklinde zikredilir. Zira Kur’an’a karşı cahilce…
…şeklinde zikredilir. Zira Kur’an’a karşı cahilce inat…
…dayalı ilâhî adalet (karma) ve tenâsüh (samsara: yeniden…
…tanrı Brahma ile aynîleşmeyi ve ondan bir parça haline…
…Pali metinlerinde geçen ve “tri-ratna” (üç cevher)…
…bu esaslara inanmayan ve dinin temel öğretilerine…
…doğru bilgi, doğru iman ve doğru davranış, yani dinin…
…bilmek, bunlara iman etmek ve uygulamak şeklindeki imanın…
…Sih dininde de karma ve tenâsüh anlayışlarının…
...

…Kelâm ilmi konusu, amacı ve ekolleri dikkate alınarak…
…üç temel esasına da yer vermiştir. Buna göre kelâm “Allah’ın…
…Buna göre kelâm “Allah’ın zâtından ve sıfatlarından, nübüvvet…
…kelâm “Allah’ın zâtından ve sıfatlarından, nübüvvet…
…konularından, başlangıç ve sonuç itibariyle kâinatın…
…belirttiği belli düşünce ve davranışları teyit edip…
…dinî ilkeleri de dahil etmiş ve kelâmın genel çerçevede dini…
…kesin deliller getirmek ve ileri sürülecek karşı…
…sünnet inancını koruyan ve Ehl-i bid‘at’ın eleştirileri…
…tartışarak üstün kılmaya ve akaid alanında Selef ile…
…yüz çeviren bid‘atçıları reddetmeye dair bilgileri içeren ilim”…
…Sünnî yönteme bağlı olsun veya olmasın dinin doğrudan…
…başarıyla savunan Mu‘tezile ve Şîa kelâmcılarınca kaleme…
…dinin esaslarını naklî ve aklî delillerle kanıtlayan…
…bir ilim olmayıp siyasî ve içtimaî bütün problemleri…
…I, 67-69). Ancak fıkıh ve ahlâk gibi İslâmî ilimlerin…
…esaslarını hedef almaması, zamanımızda küresel seviyede bir…
…kelâm, “İslâm dininin inanca ve davranışlara dair ilkelerini…
…hareketle belirleyen ve aklî yöntemlerle…
…tarif edilebilir. Fârâbî ve Ebû Hayyân et-Tevhîdî gibi…
...

…Bizanslılar, Araplar ve diğer müslüman hânedanlar…
…Halep, Tarablus, Harran ve Antakya gibi şehirlerde…
…Süleyman, Ahmed b. Mes‘ûd el-Vezzân yer alır. Kendisinden Ebû…
…Ömer b. Ahmed el-Vâsıtî ve Ebû Muhammed Abdullah b.…
…Malatî, Ebû Bekir b. Mücâhid ve Ebû Bekir b. el-Enbârî’den…
…Daha sonra Mısır’a geçen ve Askalân’a yerleşen Malatî…
…bu şehirde sürdürdü ve burada vefat etti.…
…şehirde sürdürdü ve burada vefat etti. Malatî’nin…
…hakkında et-Tenbîh ve’r-red adlı eserinden bilgi…
…hakkında et-Tenbîh ve’r-red adlı eserinden bilgi…
…mümkündür. Özellikle yed, vech gibi haberî sıfatları ihtiva…
…müteşâbih âyetleri teşbih ve tecsîm anlayışına…
…Muhammed b. Ukkâşe ve Ebû Dâvûd es-Sicistânî’nin…
…Mu‘tezile baskısı Mütevekkil-Alellah zamanında kaldırılınca aynı…
…baskısı Mütevekkil-Alellah zamanında kaldırılınca aynı görüşlerin…
…kabul eden, tecsîm ve teşbih anlayışını benimseyen…
…Hişâm’ın da teşbih ve rafz görüşünü…
…devamında Müşebbihe’yi reddedeceğini söylemektedir. et-Tenbîh ’i…
…et-Tenbîh ’i neşreden Zâhid Kevserî’nin ifade ettiği…
…et-Tenbîh ’in baş tarafında zikredilen fırkalar sonlara doğru…
...

…“gitmek” anlamındaki zehâb kökünden hem masdar hem de…
…masdar hem de “gidecek yer ve yol” mânasında mekân ismi…
…terim olarak “dinin aslî veya fer‘î hükümlerinin dayandığı…
…dayandığı delilleri bulmakta ve bunlardan hüküm çıkarıp…
…koyduğu görüşlerin tamamı veya belirledikleri sistem” diye…
…Muhammed Ebû Zehre gibi bazı çağdaş mezhepler…
…siyasî (Şîa, Hâricîler) ve i‘tikadî (Mu‘tezile,…
…kendilerine has itikadî ve fıkhî görüşleri de…
…İslâm tarihinde dinî ve siyasî gruplaşmalar oluşum…
…artık, “bir kurucunun liderliğinde ortak düşünceler etrafında…
…İslâm mezhepleri tarihinde zümreleşmeyi ifade eden en yaygın terim…
…Fıraḳu’ş-Şîʿa , itikadî ve siyasî grupları inceleyen…
…coğrafyasının genişlemesi ve diğer dinlere ait inanç…
…neticesinde milel ve nihal kelimeleri ortaya…
…in, nihal de “iddia, görüş ve dinî zümre” mânasındaki…
…de “iddia, görüş ve dinî zümre” mânasındaki nihle nin…
…Buna göre “el-milel ve’n-nihal” tabiri “dinler ve…
…ve’n-nihal” tabiri “dinler ve mezhepler” anlamında…
…ehvâ” terkibi dayanakları zayıf ve temelsiz olan grupları…
…terkibi dayanakları zayıf ve temelsiz olan grupları ifade…
...

…kelimesi, sözlükte “boş ve hâli olmak” anlamındaki atl…
…türeyen muattıl ın (boş ve hâli kılan) isim şeklidir.…
…İlk dönemlerde Allah’ın zâtını sıfatlarından soyutlayanları…
…Ahmed b. Hanbel, Buhârî ve Osman b. Saîd ed-Dârimî gibi…
…âlimleri ta‘tîl anlayışını reddeden eserler kaleme almışlardır.…
…eserler kaleme almışlardır. Zamanla âlimler kâinatı yaratıcıdan,…
…yaratıcıdan, Allah’ın zâtını sıfatlarından veya sadece…
…zâtını sıfatlarından veya sadece mâna sıfatlarından…
…yahut te’vile giderek Kitap ve Sünnet’in delâlet ettiği…
…II, 268). Şehristânî, Allah ve âhiret inancına sahip…
…nesnelerden akledilir âleme geçiş yapamamış ve…
…âleme geçiş yapamamış ve metafiziğe kesin biçimde…
…tenzih ilkesine fazla yer veren ve bunun sonucunda bazı…
…ilkesine fazla yer veren ve bunun sonucunda bazı…
…16-20). İslâm tarihinde zât-sıfat münasebeti konusunda…
…sıfatlar isnat edilmesi ve tevhidin korunması…
…Bunlardan ilkine göre evrene ve içindeki bütün nesne ve…
…ve içindeki bütün nesne ve olaylara hâkim olan…
…Bu sıfatlar hem zihinde hem zihnin dışında (hariçte)…
…Bu sıfatlar hem zihinde hem zihnin dışında (hariçte) zât ve…
...

…Mu‘tezile adının ilk defa ne zaman ve kimler için kullanıldığı…
…adının ilk defa ne zaman ve kimler için kullanıldığı…
…getirilmesi (Zeynüddin İbnü’l-Verdî, I, 239) veya Muâviye ile…
…İbnü’l-Verdî, I, 239) veya Muâviye ile anlaşmazlığa…
…gruplara Mu‘tezile veya Mu‘tezele denmiştir…
…günah işleyen kimseyi kâfir veya mümin değil fâsık sayması…
…ders halkasından ayrılması ve onun Vâsıl’ın kendilerinden…
…sebebiyle ortaya çıktığı zikredilir. Ayrıca Mu‘tezile’de Hasan-ı…
…görüşlerini benimseyen ve kendilerine Haseniyye…
…yerine Amr b. Ubeyd ismini zikreder; ancak âlimler bunun isabetli…
…Şehristânî, İbn Teymiyye ve İbn Kayyim el-Cevziyye gibi…
…açıp inkâr ettikleri veya kulun kendi fiillerini…
…etkilendikleri için Cehmiyye, “Allah şerri yaratmaz”…
…dedikleri için Seneviyye ve Mecûsiyye, tövbe etmeden…
…nisbet etmiştir ( el-Beyân ve’t-tebyîn , I, 23). Ancak…
…âlimleri bu isimleri reddetmekte (Hayyât, s. 126-127, 134;…
…yanı sıra “ashâbü’l-adl ve’t-tevhîd, adliyye, ehl-i adl,…
…gibi adlarla zikretmekte (İbn Abdürabbih, II, 378;…
…(Makbilî, s. 12; Zühdî Cârullah, s. 14).…
…görüşlere karşı Vâsıl b. Atâ ve Amr b. Ubeyd’in farklı bir…
...

…“benzeşen, ayırt edilmesi zor olacak şekilde birbirine…
…güçlük bulunan lafız veya sözü ifade eder.…
…güçlük bulunan lafız veya sözü ifade eder. Müteşâbih…
…âyette yer alan bir lafız konumuna göre başka…
…değildir. Üç âyetten ikisi literatürde “müteşâbihat âyeti” diye…
…Kur’an âyetlerini muhkem ve müteşâbih gruplarına ayıran…
…kitap” şeklinde niteleyen Zümer sûresinin 23. âyetinde…
…ifadesi kullanılan Hûd ve Zümer sûrelerindeki…
…ifadesi kullanılan Hûd ve Zümer sûrelerindeki nitelemelerin…
…sûrelerindeki nitelemelerin zıt değil yakın anlamlı olduğu…
…bir kelâm vasfı taşıması, lafız ve mânalarının erişilmez bir…
…kelâm vasfı taşıması, lafız ve mânalarının erişilmez bir…
…çelişkiden arınmışlık, lafız ve muhteva bakımından…
…çelişkiden arınmışlık, lafız ve muhteva bakımından erişilmez…
…mutluluğuna rehberlik ve Hz. Peygamber’in nübüvvetini…
…de “muhkem-i âm” adını vermiş, Âl-i İmrân sûresinde söz…
…ise “müteşâbih-i hâs” ve “muhkem-i hâs” demişlerdir…
…hâs” demişlerdir (İbnü’l-Vezîr, s. 89-90). Kelâm ve…
…s. 89-90). Kelâm ve tefsir ilimlerinin önemli…
…haline gelen müteşâbih ve muhkemin geçtiği Âl-i İmrân…
...

…geri çevirmek; karşılık vermek; vazgeçirmek” mânalarına…
…mânalarına gelen redd kökünden Osmanlı…
…türetilmiş bir isimdir. Red kökünün Kur’an’da ve…
…Red kökünün Kur’an’da ve hadislerdeki anlamlarının…
…selâmı alıp karşılığını vermek” gibi bir muhtevası da vardır…
…bir muhtevası da vardır ( Lisânü’l-ʿArab , “rdd” md.).…
…, “rdd” md.). Reddiyeler, özellikle II-IV. (VIII-X.)…
…yüzyıllarda “Kitâbü’r-Redd ʿalâ ...” şeklinde…
…olmakla birlikte bir inanç ve düşünceye karşı cevap…
…ve düşünceye karşı cevap vermeyi kastederek “Kitâb ʿalâ ...”…
…s. 132-133). Bazı reddiyeler nakz (bozmak, çürütmek)…
…adlandırılmıştır. Reddiyelere, bir eser için yazılmışsa…
…vb. şekilde isim verilmiştir ( a.g.e. , Fihrist, s.…
…Hayyât’ın Kitâbü’l-İntiṣâr ve’r-red ʿale’bni’r-Râvendî…
…Kitâbü’l-İntiṣâr ve’r-red ʿale’bni’r-Râvendî…
…el-Mülḥid ve Eş‘arî’nin Kitâbü’l-Lümaʿ…
…ve Eş‘arî’nin Kitâbü’l-Lümaʿ fi’r-red ʿalâ ehli’z-zeyġ…
…Kitâbü’l-Lümaʿ fi’r-red ʿalâ ehli’z-zeyġ ve’l-bidaʿ…
…fi’r-red ʿalâ ehli’z-zeyġ ve’l-bidaʿ adlı…
…fi’r-red ʿalâ ehli’z-zeyġ ve’l-bidaʿ adlı eserlerinde…
...

…olmak; (bir şey) geniş ve ferahlık verici olmak”…
…(bir şey) geniş ve ferahlık verici olmak” mânalarındaki revh…
…bir cüzünü teşkil eden ve devamlılığını sağlayan…
…el-Müfredât , “rvḥ” md.; Lisânü’l-ʿArab , “rvḥ” md.). Farklı…
…insanın bedenine üflenen ve ölümü anında insan…
…çıkarılan idrak edici ve bilici hakikati.” Nazzâm,…
…Gazzâlî, Râgıb el-İsfahânî ve Seyyid Şerîf el-Cürcânî’nin…
…İnsanın algılayıcı ve bilici varlık olabilmesi…
…etmeye başlayınca algılayıcı ve bilici özü de buna eklenir…
…Peygamberlerin gayb âleminden bilgi almaları yüksek bir…
…(Elmalılı, I, 408-410). Dinî literatürde nefis kavramını ruhla eş…
…bulunduğu gibi nefis ve ruh arasında fark gözetenler…
…canlılığı hem de algılayan ve bilen insanî özü ifade…
…anlamı içerir. Nefsi ateş ve toprak kaynaklı, ruhu nûrânî…
…Nefis kelimesi insanın ruh ve beden bütünlüğüne isim…
…bütünlüğüne isim olarak verildiği halde ruh bedeni ifade etmek…
…kullanılmaz. Kur’an’da ve Hadiste Ruh. Kur’ân-ı…
…insanın nefsini aldığını (ez-Zümer 39/42) ve ölümünden sonra…
…aldığını (ez-Zümer 39/42) ve ölümünden sonra ibret olması…
…“ruhumuz” diye söz etmesini ve, “Meryem’e ruhumuzdan…
...