…ilk örneği, Hammâd er-Râviye’nin (ö. 160/777 [?]) Câhiliye…
…Hüẕeyl mimmâ aġfelehû Ebû Saʿîd es-Sükkerî adıyla ikmal…
…’si, müellifin Ṣafvetü’l-edeb ve (nuḫbetü) dîvâni…
…bir araya getirmiştir. Safedî’nin, tek konu etrafında…
…dair zengin bir içeriğe sahiptir. Safedî, Tevşîʿu’t-tevşîḥ…
…zengin bir içeriğe sahiptir. Safedî, Tevşîʿu’t-tevşîḥ adlı…
…I-II, Kahire 1378/1958), İbn Saîd el-Mağribî’nin Doğu ve Batı…
…) ve Ali Ahmed Saîd ( Dîvânü’ş-şiʿri’l-ʿArabî )…
…Karaarslan, “Bârûdî, Mahmud Sâmi Paşa”, a.e. , V, 91.…
…a.e. , X, 317-318. Saffet Köse, “İbn Dâvûd ez-Zâhirî”,…

…’nin ihtisarlarında bu sakıncaların ortadan kaldırılmasının…
…bir amaçla dilcilerin ve râvilerin isimlerini zikretmemiştir.…
…belli bir kültür düzeyine sahip okuyucular tarafından…
…belirli bir ferdîliğe sahiptir. Bu durum muhtevaları fazlaca…
…el-Kitâb ’ındaki sarfla ilgili malzemeyi çıkarıp…
…eserde yer alan nahiv ve sarfa dair malzemeyi yeni bir…
…olanları el-Kâfiye ’de, sarfla ilgili bilgileri de…
…adıyla Şehâbeddin Sâhib Ahmed b. Muhammed, Lutfullah…
…de bir bakıma ihtisar sayılır. Bu tür eserlerin en eskisi…
…okutulan kitaplarla sarf-nahiv ve belâgat…
…yazma ve matbu olarak sayısı bir hayli artacak olan bu…
…edilmiştir. Muhammed Ali es-Sâbûnî ve Sâlih Ahmed Rızâ eserin…
…Muhammed Ali es-Sâbûnî ve Sâlih Ahmed Rızâ eserin ikinci bir…
…’i Muhammed Ali es-Sâbûnî tarafından Muḫtaṣaru…
…Tefsiri ismiyle özetleyip sadeleştirmiştir. Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin…
…’ını Muhammed Ali es-Sâbûnî Tenvîrü’l-eẕhân min Tefsîri…
…hadis ilminde de yaygındır. Sahâbe döneminde sahîfelere yazmak…
…yaygındır. Sahâbe döneminde sahîfelere yazmak suretiyle başlayan…
…Nitekim İslâmî ilimler sahasında telif edilen ilk hacimli…
…ihtisar edilince bu sayı 1720’ye düşmüştür. Ahmed b.…
...

…edilip bazılarınca edilmeyen râvi” mânasında kullanılmaktadır.…
…kullanılmaktadır. Ayrıca sahih veya zayıf olduğu konusunda…
…olan İbn Ebû Hâtim ve İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî bu tabirden…
…el-Gassânî yer vermiş, hadis râvilerini üçü makbul, üçü merdud, biri…
…ayırmış, son tabakadaki râvilerin âdil olup olmadığının…
…cerhin altıncı mertebesinde saymışlardır. Buna göre muhtelefün fîh…
…biridir. Bu mertebedeki râviler bir kısım âlimlerce…
…bulunduğundan bazan sika râvilerin en alt mertebesinde kabul…
…Bu mertebede yer alan râvilerin hadisleri delil olarak…
…delil olarak kullanılmayıp sadece i‘tibar (güvenilir başka…
…cerh ve ta‘dîl açısından râvinin durumunu tesbit için…
…muhtelefün fîh tabiri sahih olup olmadığı konusunda…
…de ifade eder. Nitekim İbnü’s-Salâh sahih hadisi müttefekun…
…eder. Nitekim İbnü’s-Salâh sahih hadisi müttefekun aleyh ve…
…ayırmış, “muhtelefün fîh sahih” tabiriyle, müttefekun aleyh…
…müttefekun aleyh olan sahih hadisteki bazı özellikleri…
…özellikleri taşımadığı için sahih olup olmadığı hususunda…
…ifadeyle muhtelefün fîh olan sahih hadisler mürsel olan,…
…olan, güvenilir müdellis râviler tarafından kimden duyulduğu…
…edilen, birçok güvenilir râvi tarafından müsned olarak…
...

…“tenâfî”, “tezâdd” (İbnü’s-Salâh, s. 257) gibi terimler de…
…incelerken, müşkilü’l-hadîs sadece hadisler arasındaki…
…muhtelifü’l-hadîs konusu sadece hadisler arasındaki…
…“Hz. Peygamber’den sahih senedle rivayet edilip de…
…konuşurken bazan edebî sanatlara başvurması ve sonraki…
…Bir hadisin ilk râvisi olan sahâbî tarafından…
…Bir hadisin ilk râvisi olan sahâbî tarafından çeşitli…
…rivayet edilmesi, sahâbî tarafından doğru anlaşılıp…
…özel bir sebeple yahut sadece bir şahıs hakkında söylenmiş…
…prensip haline getirilmesi, sahâbe sonrası nesillerden olan…
…sonrası nesillerden olan râvilerin bazı hususları yanlış…
…hadisi rivayet eden bir râvi tarafından yapılan…
…açıkça bildirmesi ve sahâbîlerin bu konuda bilgi vermesiyle…
…gerekir. Müreccih denilen ve sayıları bazı kaynaklara göre yüzü…
…ilgili sebepler (râvilerin sayısı, ilim ve güvenilirlik…
…vürûd yeri ve zamanı, sarâhaten mi hükmen mi merfû olduğu…
…itibaren ürün verilen bir sahadır. II. (VIII.) asırda Ebû…
…âmmın bulunması ise ihtilâf sayılmaz. Mubah uygulamalar arasındaki…
…farklılıklar da ihtilâf sayılmaz. İhtilâflı rivayetler…
…olan İbn Huzeyme’nin eṣ-Ṣaḥîḥ adlı eseri…
...

…esmâ-i hüsnâ listesine alan râvinin Âl-i İmrân sûresindeki…
…mülkün ve mutlak hâkimiyetin sahibi olan Allahım! Sen mülkü…
…yükselen mânevî mertebe sahiplerini nasıl yücelttiğini ifade…

…için yapılan mukabelenin sağlamlık bakımından en makbulü,…
…öğrenince, “Öyleyse yazmış sayılmazsın” demiştir. Bazı muhaddisler,…
…1401/1981, s. 77-79. İbnü’s-Salâh, Muḳaddime (nşr. Âişe…
…ʿalâ Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalâḥ (nşr. Zeynelâbidîn b.…
…min ʿUlûmi İbni’ṣ-Ṣalâḥ (nşr. Ebû Abdullah M. Ali…
…165-172. Süyûtî, Tedrîbü’r-râvî (nşr. Abdülvehhâb…

…de bilinen eserini İbnü’s-Salâh, Eşrefiyye Dârülhadisi’nde…
…ve el-Câmiʿ li-aḫlâḳı’r-râvî adlı eserleri olmak üzere…
…Ardından ele aldığı sahih, hasen, zayıf, merfû,…
…muhtelifü’l-hadîs, sahâbe, elkābü’l-muhaddisîn,…
…adları kaydedilmiştir. İbnü’s-Salâh daha önceki usulcülerin…
…söylediği Muḳaddime , sahasında ilk derli toplu eser olduğu…
…b. Kılıç Iṣlâḥu İbni’ṣ-Ṣalâḥ ’ında müellife bazı…
…ʿalâ Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalâḥ adlı eserinde (I-III, nşr.…
…tashih etmek ve İbnü’s-Salâh’ın görüşlerine katılmadığı…
…uġliḳa min Muḳaddimeti’bni’ṣ-Ṣalâḥ (Nüketü İbni’ṣ-Ṣalâḥ)…
…(Nüketü İbni’ṣ-Ṣalâḥ) adını verdiği birinci…
…(diğeri için aş.bk.) İbnü’s-Salâh’ın tertibini aynen koruyarak…
…belirtmiş, bazan da İbnü’s-Salâh’a yöneltilen eleştirileri…
…ʿalâ İbni’ṣ-Ṣalâḥ ’ını kaleme almıştır.…
…fakat Süyûtî’nin Tedrîbü’r-râvî fî şerḥi Taḳrîbi’n-Nevevî…
…Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ ’ı ihtisar çalışmaları daha…
…(nşr. Subhî es-Sâmerrâî, Bağdat 1391/1971; Beyrut…
…önemli ilâveler yapmış (nşr. Salâh Muhammed Muhammed Uveyza,…
…fî tażmîni Kitâbi İbni’ṣ-Ṣalâḥ adını verdiği muhtasarında…
…Kahire 1394/1974) İbnü’s-Salâh’ın eserine beş bölüm daha…
...

…rivayet ettiği hadis sika râvilerin rivayetine yakın olan, diğer…
…şâz veya münker olmayan râvi için kullanılan düşük…
…ta‘dîl lafzıdır. Genellikle râviyi niteleyen bu kavram bazan…
…kadarıyla ilk defa İbnü’s-Salâh tarafından ele alınmış (…
…ta‘dîl lafızlarından sayarken Süyûtî, Murtazâ ez-Zebîdî ve…
…olarak nitelendirilen birçok râvinin hadis münekkitleri…
…aynı zamanda “sika, sâlihu’l-hadîs, şeyh,…
…şeyh, müstakīmü’l-hadîs, sahîhu’l-hadîs, hasenü’l-hadîs, lâ…
…dedikleri kimseleri sağlam saymaları rivayetlerindeki…
…dedikleri kimseleri sağlam saymaları rivayetlerindeki bazı…
…güçlendirmektedir (Tirmizî, “Ṣalât”, 146, “Tefsîrü’l-Ḳurʾân”,…
…en hafif cerh lafızlarından sayanlar olduğu gibi “mukārib” ile…
…birincisinin “vasat bir râvi” anlamında bir ta‘dîl…
…“düşük seviyeli bir râvi” mânasında bir cerh lafzı…
…ve dil âlimleri yanında râvinin büsbütün terkini gerektiren…
…tabiriyle nitelendirilen râvi, sağlam ve güvenilir bir…
…nitelendirilen râvi, sağlam ve güvenilir bir kimse…
…terkedilecek kadar zayıf sayılmaz. Ancak böyle bir râvinin tek…
…sayılmaz. Ancak böyle bir râvinin tek başına rivayet ettiği…
…değeri taşımayıp güvenilir râvilerin hadisleriyle karşılaştırmak…
...

…İlk kelâmcılardan Cehm b. Safvân ile Belh’te itikadî…
…ispatı yönündeki tezini savunan bir kitap yazdı. Emevîler’in…
…el-Bâkır ve Ca‘fer es-Sâdık’ın tâbileri arasında yer alır…
…kaynaklarda ise Zeydiyye’den sayılır (İbnü’n-Nedîm, s. 227).…
…Nesefî, I, 119, 161; Ali Sâmî en-Neşşâr, I, 289-291).…
…siyasî çatışmalarda saf belirleme hususunda etkili…
…b. Süleyman ile Cehm b. Safvân aynı fikrî bütünlüğe sahip…
…Safvân aynı fikrî bütünlüğe sahip bulunmadıkları gibi aynı…
…Yine Mukātil bir Mürciî sayılmasına rağmen iktidara karşı…
…tavırlarında Mürcie ile aynı safta görülmemektedir. Öte yandan…
…değerlendirmelerin, Cehm b. Safvân ve başkalarıyla bilhassa…
…yaşadığı ve bunlardan tefsir sahibi olanın Müşebbihe ve…
…onun cehenneme girmeyeceği, sadece sırattan geçerken cehennem…
…sûretindedir; eti, kanı, saçı, kemiği vardır; el, ayak,…
…baş ve göz gibi organlara sahiptir; bununla beraber O hiçbir…
…Mukātil’in Müşebbihe’den sayılamayacağını düşünmektedir (Çelik, s.…
…istivâ, arş, kürsî, sâk ve yemînullah hususunda…
…düşünmekte ve sadece âyetin zikrettiği…
…ismet sıfatına sahip olduklarına dair Mukātil’in…
…ne kadar kendisinden önce Saîd b. Cübeyr, Hasan-ı Basrî,…
...

…7 Safer 128 (8 Kasım 745) tarihinde…
…Annesi Hamîde (Humeyde) bint Sâid el-Berberiyye’dir. Hayatının…
…Medine’de babası Ca‘fer es-Sâdık’ın yanında geçirdi.…
…aralarında Ca‘fer es-Sâdık’ın yakın çevresinden Hişâm b.…
…yakın çevresinden Hişâm b. Sâlim el-Cevâlîkī, Ebû Ya‘fûr…
…isyan eden Hüseyin b. Ali Sâhibüfah olayında yeni halife…
…gelenler, Mûsâ el-Kâzım’ın sahip olduğu itibarın ileride…
…aksi takdirde kendisini salıvereceğini bildirdi. Ardından Bağdat’a…
…ve kız evlâtlarının toplam sayısı rivayetlere göre otuz yedi…
…kaynaklarda erkeklerin sayısı on sekiz-yirmi üç, kızların…
…on sekiz-yirmi üç, kızların sayısı on dokuz-otuz yedi olarak…
…283-291). Güvenilir bir râvi olan (İbn Ebû Hâtim, VIII,…
…BİBLİYOGRAFYA: Sa‘d b. Abdullah el-Kummî,…
…(nşr. Seyyid Ahmed Sakr), Beyrut, ts.…