Arama - TDV İslâm Ansiklopedisi

FITRİYYÂT الفطريّات

Aklın yaratılıştan sahip olduğu fikirler ve ilkelerle doğruluğu kesin ve zorunlu öncüllerin (zarûriyyât) bir bölümünü ifade etmek üzere kullanılan felsefe ve mantık terimi.bk. ZARÛRİYYÂT الضروريّات

MEFSEDET المفسدة
Şer‘an yasak fiillerin içerdiği veya hakkında özel hüküm bulunmasa da dinin temel amaçlarını ihlâl eden zararlar ve kötülükler anlamında usûl-i fıkıh terimi.

TEHECCÜD التهجّد
Yatsı namazının ardından fecre kadar geçen süre içinde uykudan kalkıp namaz kılma ve bu süre zarfında kılınan nâfile namaz, gece namazı.

MAZMUN مضمون

Divan şiiri estetiğinde bir objenin, bir halin kendisini açıkça söylemek yerine onun, arka planda bağlı bulunduğu unsurlarda mevcut vasıflarından birini veya daha fazlasını bulmaya yarayacak ipuçlarını vererek dolaylı fakat ince, zarif ve orijinal bir şekilde ifade edilmesi.bk. DİVAN EDEBİYATI

BEDÎHİYYÂT البديهيّات

Aklın hiçbir delile ihtiyaç duymaksızın apaçık ve kesin olarak kabul ettiği önermeler anlamına gelen mantık terimi.bk. ZARÛRİYYÂT الضروريّات

EVVELİYYÂT أوّليّات

Zihnin, doğrulamak için hiçbir vasıtaya başvurmadan kendiliğinden kabul ettiği önermeler için kullanılan mantık terimi.bk. ZARÛRİYYÂT الضروريّات

HADSİYYÂT حدسيّات

bk. HADS; ZARÛRİYYÂT

IZTIRAR

bk. ZARURET الضرورةDinin yasaklarını ihlâl etmeyi mubah kılacak ölçüde büyük tehlike ve zarar.

MAZARRAT

bk. MASLAHAT; MEFSEDET; ZARAR

MÜCERREBÂT المجرّبات

Tecrübeye dayanan, tekrar edilen deneyler sonunda verilen hüküm anlamında mantık terimi.bk. ZARÛRİYYÂT الضروريّات

MÜŞÂHEDÂT المشاهدات

Duyular vasıtasıyla tasdik edilen hükümler için kullanılan mantık terimi.bk. ZARÛRİYYÂT الضروريّات

MÜTEVÂTİRÂT المتواترات

Sayılarının çokluğu veya yalan üzerinde birleşmelerini aklın imkânsız gördüğü kimselerce tasdik edilen, ayrıca akla da aykırı düşmeyen önermeler için kullanılan mantık terimi.bk. ZARÛRİYYÂT الضروريّات

TAZMİN

bk. DAMÂN; ZARAR

TAZMİNAT

bk. DAMÂN; ZARAR