AYASBEYOĞLU, Nevzat

23 Haziran 1888’de Bodrum’da doğdu. Babası aslen Seydişehirli olan M. Sabit Bey, annesi Adniye Hanım’dır. Babasının memuriyeti sebebiyle çocukluk ve gençlik yıllarında Isparta Uluborlu, Seydişehir, İstanbul ve Yemen’de bulundu. Orta öğrenimini 1907’de Pertevniyal Rüşdiyesi’nde, yüksek öğrenimini de 1911’de Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’nde tamamladı. Öğrenim hayatı süresince İbn Rüşd, Muhyiddin İbnü’l-Arabî, Descartes gibi büyük düşünürlerin eserlerine özel ilgi gösterdi. Ayrıca Nâmık Kemal, Abdülhak Hâmid, Recâizâde Ekrem, Muallim Nâci, Mehmed Âkif gibi ünlü edip ve şairlerin eserlerini okuyarak edebî zevkini geliştirdi; bütün bu özel çalışmaları daha sonra onun millî ve mânevî değerlere bağlı, İslâmî çizgide bir eğitimci ve yazar olmasını sağladı.

Edebiyat Fakültesi’nin son sınıfındayken Dârüşşafaka’da Osmanlıca öğretmeni olarak ilk memuriyetine başlayan Nevzat Ayasbeyoğlu mezun olduktan sonra Koca Mustafa Paşa Askerî Rüşdiyesi, Üsküp Sultânîsi, İstanbul Sultânîsi Menâtık-ı Harbiyye Şubesi ve Beyrut Sultânîsi’nde dil ve edebiyat öğretmenliği yaptı. Gelenbevî ve Vefa sultânîlerinde ikinci müdürlük, Cebelilübnan sancağı ve Aydın maarif müdürlüğü, İstanbul maarif müfettişliği, Maarif Nezâreti Hey’et-i Teftîşiyye Dairesi müfettişliği ve tedrîsât-ı tâliye ikinci şube müdürlüğü gibi millî eğitimin çeşitli kademelerinde çalıştı. Bu arada Haydar Paşa Lisesi felsefe öğretmeniyken 1939’da Bursa milletvekili seçildi. 1943’e kadar süren bu görevi sırasında millî eğitimle ilgili birçok kanunun çıkmasına öncülük etti; ayrıca Köy enstitüleri kanununun sözcülüğünü yaptı. Aktif siyasetten ayrıldıktan sonra Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü öğretmenliğine tayin edildi ve bu okulda kurduğu pedagoji bölümünün başkanıyken 1954 Haziranında yaş haddinden emekliye ayrıldı.

1961 yılında İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde yeniden öğretim hayatına dönen Nevzat Ayasbeyoğlu 1963’te bu görevden de ayrılarak kendisini tamamen yazarlığa verdi. 25 Aralık 1966’da İstanbul’da vefat etti.

Eserleri. İnsan Âkilesi Üzerine Deneyişler: Giriş ve Birinci Fasıl (Ankara 1939; Leibniz’in Nouveaux essais sur l’entendement humain adlı eserinden tercümedir); Anayasamız Değişmeli mi (Ankara 1950); Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitimi - Kuruluşlar ve Tarihçeler (Ankara 1948); İbn Rüşd’ün Felsefesi (Ankara 1955; İbn Rüşd’ün Faṣlü’l-maḳāl [s. 1-34] ve el-Keşf ʿan menâhici’l-edille [s. 35-150] adlı eserlerinin tercümesidir).

Ayasbeyoğlu’nun asıl yazarlığı, çoğu kendi döneminin milliyetçi ve mâneviyatçı yayın organları olan dergi ve gazetelerdeki yazılarında görülür. Sırât-ı Müstakîm, Sebîlürreşâd, İslâm, Vakit, Yeşilay, Ant, Tasvir, Ulus, Ekekon, Selçuk, Tanin, Eğitim-Öğretim, Ülkü, Bilgi, İş, Hürses, Yeni Konya gibi birçok dergi ve gazetede pedagoji, din, ahlâk, felsefe, edebiyat, tarih, biyografi, sosyoloji, siyaset, sanat, hukuk, Türk ve İslâm düşüncesi, sağlık ve ekonomi gibi çok çeşitli konulara dair 210’un üzerinde makale, fıkra ve sohbet türünde yazılarıyla şiirleri yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 4. cildinde, 206 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.