https://islamansiklopedisi.org.tr/ebul-fazl-el-hemedani
303’te (915) Hemedan köylerinden Kûmülâbâd’da (Kûmelâz) doğdu. Bu sebeple Kûmülâbâdî (Kûmelâzî), ayrıca Temîm kabilesinden meşhur tâbiî Ahnef b. Kays’ın soyuna mensup olduğu için Temîmî ve Ahnefî nisbeleriyle de anılır. Öğrenimine bir hadis âlimi olan babasından ders alarak başladı. Daha sonra Bağdat’a giderek mukrî Ahmed b. Muhammed b. Evs ile İbn Ebû Hâtim er-Râzî, Kāsım b. İbrâhim el-Kantarî, Ali b. Muhammed b. Mihrûye el-Kazvînî gibi muhaddislerden hadis okudu.
Tahsilini tamamladıktan sonra Hemedan’a yerleşti ve orada hadis dersleri vermeye başladı. Un değirmenini satarak elde ettiği parayı muhaddislerin hokka ve mürekkep ihtiyaçlarına sarfetti. Bir ara Cürcân’a, ardından da Bağdat’a giderek hadis okuttu. Kendisinden Hemedanlı hadis hâfızı Hamd b. Ömer ez-Zeccâc, Bağdatlı hadis hâfızı İbn Ebü’l-Fevâris ve Nihâvendli muhaddis Ahmed b. Hüseyin b. Zenbîl gibi şahsiyetler hadis rivayet ettiler.
21 Şâban 384’te (30 Eylül 994) Hemedan’da vefat eden Ebü’l-Fazl’ın kabri zamanla ziyaretgâh haline geldi. Ebü’l-Fazl, hadislerin tariklerini iyi bilmesiyle ünlü güvenilir bir muhaddis, aynı zamanda doğru bildiğini söylemekten çekinmeyen, takvâ sahibi ve Yâkūt’un belirttiğine göre kerametleriyle tanınan bir âlimdi.
Kaynaklarda Ebü’l-Fazl’ın pek çok eser yazdığı kaydedilmekteyse de bunlardan sadece Hemedanlı âlimlerin biyografisine dair Ṭabaḳātü Hemedân (Ṭabaṭātü ʿulemâʾi ehli Hemedân) ile Sünnetü’l-ḥadîs̱ adlı eserleri zikredilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Sehmî, Târîḫu Cürcân, Beyrut 1404/1981, s. 234.
Hatîb, Târîḫu Baġdâd, IX, 331.
Sem‘ânî, el-Ensâb, X, 503.
Yâkūt, Muʿcemü’l-büldân, IV, 495.
İbnü’l-Esîr, el-Lübâb, III, 120.
Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, III, 985.
a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XVI, 518-519.
a.mlf., el-ʿİber, II, 164.
İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, III, 109, 110.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 422.
Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, I, 139.
