…I. DİNÎ ve SOSYOKÜLTÜREL TARİHİ A)…
…TARİHİ A) Cami ve Mescid Kavramları. Arapça…
…Ömer el-Kindî’nin el-Vülât ve’l-ḳuḍât ’ında kadıların…
…tabirine yer verildiği halde zeylinde zaman zaman…
…içinde cuma namazı kılınan ve hatibin hutbe okuması için…
…hukukçularından Mâverdî ve Ebû Ya‘lâ da bu ayırımı…
…Nebevî, Mescid-i Aksâ ve genellikle mezhep…
…Kur’ân-ı Kerîm, hadisler ve ilk İslâm kaynaklarında cami…
…kökenli dillerde telaffuz ve anlam bakımından benzerleri…
…önce I. yüzyılda yaşayan ve “Ölüdeniz yazmaları”…
…bana -teyemmüm için- temiz ve mescid kılındı” hadisini…
…girmeyi yasaklayan ve onları tahribe çalışandan…
…şeklinde açıklar ( Lisânü’l-ʿArab , “scd” md.).…
…kiliseler, havralar ve mescidler yıkılıp giderdi ki…
…yasakladığı resim ve heykellerdi (bk. Buhârî,…
…kelimesi Kur’an’da tekil ve çoğul olarak, ayrıca sıfat…
…birçok yerde geçer. Kâbe ve çevresini ifade eden…
…beş yerde, Mescid-i Nebevî veya Mescid-i Kubâ’nın…
…Mescid-i Aksâ (el-İsrâ 17/1) ve münafıkların Hz. Peygamber’e…
…aynı zamanda mimli masdar ve alet isminin de çoğulu…
...

…olayın hükmünü açıklayan veya hükmünü koyan, güçlükleri…
…Fıkıh terimi olarak “fakih bir kişinin sorulan fıkhî…
…fıkhî bir meseleye yazılı veya sözlü olarak verdiği cevap,…
…yazılı veya sözlü olarak verdiği cevap, ortaya koyduğu hüküm”…
…müftüler tarafından yazı ile verilen cevaptır. Fıkhî bir…
…bir meseleyi açıklamaya veya meselenin hükmünü sözlü veya…
…veya meselenin hükmünü sözlü veya yazılı olarak…
…cevaplandırmaya iftâ , verdiği fetva ile hükmü açıklayana…
…Kendisine dayanılarak fetva verilen şer‘î hükme veya bir hadise…
…fetva verilen şer‘î hükme veya bir hadise hakkında ortaya…
…müftâ-bih , müftünün fetva verirken ve müsteftînin fetva…
…, müftünün fetva verirken ve müsteftînin fetva isterken…
…fetva isterken bilmeleri ve riayet etmeleri gereken usul…
…riayet etmeleri gereken usul ve kaidelere âdâbü’l-müftî (…
…, resmü’l-müftî ) adı verilir. Bir mesele hakkındaki…
…Meselâ, “Bununla fetva verilir, fetva bunun üzerinedir,…
…Kerîm’de fetva kelimesi ve türevleri dokuz âyette…
…bir konuda görüş sorma veya görüş bildirme (en-Nisâ…
…Peygamber’in hadislerinde ve İslâmiyet’in ilk…
…md.). Ancak fetvanın, fıkıh literatüründe yer aldığı şekliyle fıkhî…
...

…haraç, cizye, ticarî mal vergisi (uşûr) ve diğer bazı…
…ticarî mal vergisi (uşûr) ve diğer bazı gelirleri ifade…
…şekilde kapsamlı bir anlam verenler olmuşsa da yaygın görüşe…
…59/6, 7) “ganimet olarak vermek” mânasında geçmektedir.…
…md.). Feyin “geri dönmek” ve “gölge” şeklindeki sözlük…
…denmesini toplanan malların veya gelirlerinin müslümanlara…
…ganimetlerin Allah ve resulüne ait olduğu…
…bölgeden sürülmesi ve savaşsız olarak mallarının…
…iki grup âyetin farklı üslûp ve hükümleri, Hz. Peygamber’in…
…daha sonraki dönemde fey ve ganimet ayırımı yapılıp bu…
…anlamlar yüklenmesine imkân verdiği gibi fakihler arasında…
…imkân verdiği gibi fakihler arasında ortaya çıkan, fey…
…arasında ortaya çıkan, fey ve ganimet terimleriyle ilgili…
…terimleriyle ilgili kavram ve kapsam tartışmalarının da…
…eden fikrî tartışmalar ve bu tartışmaların ardından…
…tebaadan alınan çeşitli vergi ve gelirler, literatürde…
…alınan çeşitli vergi ve gelirler, literatürde…
…çeşitli vergi ve gelirler, literatürde genelde fey adı altında…
…kapsamı, kullanımı ve dağıtımı ile tarihî süreç…
…klasik dönem İslâm âlimleri ve gerekse çağdaş müslüman ve…
...

…Fıkıh kelimesi lugatta “sözün mâna ve maksadını…
…kelimesi lugatta “sözün mâna ve maksadını kavramak”, hadis…
…ne demek istediğini anlamak ve kavramak” demektir. Nitekim…
…“genel olarak hadisleri ve hadislerden hareketle Hz.…
…Miftâḥu’s-saʿâde , II, 378) ve Şah Veliyyullah…
…, II, 378) ve Şah Veliyyullah ed-Dihlevî’nin kullandığı…
…, I, 463) tabirleriyle aynı veya yakın mânaya gelmektedir.…
…bilgiyi kendilerinden daha fakih olana ulaştırırlar.” (Ebû…
…birçok hadiste “anlamak ve kavramak” mânasında…
…hadis rivayetine büyük önem verildiği için dirâyetü’l-hadîse…
…tanıtırken re’yde ondan daha fakih bir kimse bulunmadığını…
…Hz. Âişe’den daha iyi bilen ve re’yde ondan daha fazla…
…ve re’yde ondan daha fazla fakih olan bir kimseye…
…eden bazı âlimler re’ye ve kıyasa tepki göstermişler,…
…gelmesin” (Hâkim, s. 66); Vekî‘ b. Cerrâh’ın da hadis…
…teklif eden Ebû Hanîfe’ye Vekî‘in hadislerin bütün fıkhı…
…(Hatîb el-Bağdâdî, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , II, 83),…
…(Hatîb el-Bağdâdî, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , II, 83), ehl-i…
…el-Bağdâdî, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , II, 83), ehl-i hadîsin…
…beyne’r-râvî ve’l-vâʿî adlı eserinin ismi de…
...

…“bir şeyi bilmek, iyi ve tam anlamak, derinlemesine…
…daha özel bir anlam taşır. Fakīh de (çoğulu fukahâ ) “bir…
…demektir. Kur’an’da, hadiste ve İslâm’ın ilk dönemlerinde…
…olmakla birlikte, Kur’an ve hadisin İslâm toplumunun iki…
…kelime genelde Kur’an ve hadis merkezli dinî bilgiyi…
…hadis merkezli dinî bilgiyi ve anlayışı ifade eden…
…itibaren İslâm’ın ferdî ve içtimaî hayata dair amelî…
…amelî hükümlerini bilmeyi ve bu konuyu inceleyen bir ilim…
…md.) genelde “bir şeyi iyi ve tam anlamak, kavramak, bir…
…bir şeyin hakikatini bilmek ve akletmek” gibi anlamlarda…
…geçen fıkıh kelimesi ve türevlerinin, mutlak olarak…
…çerçevesinde “iyi, doğru ve derinlemesine bilgi ve…
…doğru ve derinlemesine bilgi ve kavrayış” mânasına geldiği,…
…kullanıldığında ise din ve Kur’an konusundaki bilginin…
…dayalı bilgi yanında Kur’an ve Sünnet bilgisi mânasını da…
…daha yaygın olarak re’y ve fetva ile birlikte fıkhın…
…ile birlikte fıkhın “Kitap ve Sünnet’ten çıkarılan mâna ve…
…ve Sünnet’ten çıkarılan mâna ve hüküm” karşılığında; ilim,…
…karşılığında; ilim, rivayet ve hadisin ise “doğrudan Kitap…
…hadisin ise “doğrudan Kitap ve Sünnet” (âyet ve hadis…
...

…kılınması (haberü’l-vâhid) veya sıfat tamlaması şeklinde…
…çoğulu olan âhâd la beraber bulunduğunda ise…
…dolayı hadisçiler, usulcüler ve fakihler tevâtür derecesine…
…hadisçiler, usulcüler ve fakihler tevâtür derecesine ulaşmayan…
…râvi sayısının bir, iki, üç veya daha fazla olması arasında…
…edilen hadisler, sahâbe ve tâbiînden nakledilen…
…birlikte hadiste ve diğer İslâmî ilimlerde…
…dışında özel olarak sahih ve hasen haberin tarifine denk…
…sünnetin dışında kalan ve Resûlullah’tan itibaren…
…itibaren adalet ve zabt sıfatlarını taşıyan bir…
…zabt sıfatlarını taşıyan bir veya iki yahut tevâtür derecesine…
…daha sonra tâbiînin ve tebeu’t-tâbiînin rivayet…
…rivayet ettiği, metninde şâz ve illet bulunmayan ve zann-ı…
…şâz ve illet bulunmayan ve zann-ı gālib ile (râcih)…
…sebebiyle bu terim mahiyet ve kavram bakımından tarih…
…ilk zamanlar “bir veya birkaç kişinin haberi”…
…yüzyılın ilk yarısında vehim, şek, zan ve yakīn gibi aklî…
…yarısında vehim, şek, zan ve yakīn gibi aklî konuların…
…ilgili tartışmalar ve onunla amel etmeme diye bir…
…Ekrem gerek ibadetlerde ve İslâm’ın temel rükünlerinde…
...

…İbnü’l-Cevzî’nin, aynı ayı ve günü zikretmekle beraber…
…söylemesi bir zühul eseri veya istinsah hatası olmalıdır.…
…dayanmaktadır. Hatîb lakabının kendisine, kıraat âlimi Ebû…
…Kur’an öğrenen ve Bağdat’ın güneybatısında…
…gönderdi. Babasının ve mürebbisi olduğunu söylediği…
…, XIV, 75) kendisini hadis ve fıkıh öğrenmeye…
…diye bilinen muhaddis ve fakih Muhammed b. Ahmed…
…diye bilinen muhaddis ve fakih Muhammed b. Ahmed…
…Ebü’t-Tayyib et-Taberî’den ve devrinin Bağdat’taki en…
…Bağdat’taki diğer muhaddis ve fakihlerin derslerine devam…
…diğer muhaddis ve fakihlerin derslerine devam ettikten…
…faydalanmaya karar verdi. Yirmi yaşında iken bir yıl…
…bir yıl süreyle Basra’ya ve Kûfe’ye gitti. Aynı yıl…
…oradan da Hemedan, Rey ve Nîşâbur’a gitti; dönüşte…
…Bekir Ahmed b. Hasan el-Hîrî ve İbn Şâzân el-Bağdâdî gibi…
…, s. 68) faydalanan ve onlardan önemli kişilerin…
…altmış dokuzunun akaid ve zühde, on sekizinin Arap…
…edebiyata, 158’inin tarihe ve hadis tarihine, altmış…
…üzere diğer İslâmî ilimler ve tarih yanında dil ve…
…ilimler ve tarih yanında dil ve edebiyata da büyük ilgi…
...

…yaşlarında iken zamanın şair ve ediplerinin meclislerine…
…aralarındaki edebî sohbet ve tartışmaları ilgiyle takip…
…takip etti. Tanınmış dil ve edebiyat âlimlerinden…
…Niftaveyh, şair İbnü’r-Rûmî ve Buhtürî ile dost oldu.…
…270 (883) yılında babasının vefatı üzerine Zâhirî mezhebinin…
…olarak onun yerine geçti ve yirmi yaşlarında iken…
…vâkıf olmakla birlikte şiir ve edebiyat alanında daha…
…Zâhirî anlayışı savundu ve bu yolda dönemin âlimleriyle…
…katıldığı ifade edilmekte ve Zâhirî anlayış ve görüşlerin…
…edilmekte ve Zâhirî anlayış ve görüşlerin benimsenip…
…Dâvûd’un kırk iki yaşında vefat ettiği konusunda görüş…
…297 (22 Mayıs 910) tarihinde veya aynı yılın şevval ayında…
…olan Mes‘ûdî 296 tarihi vermekteyse de İbn Hallikân bunu zayıf…
…eşine az rastlanan bir edip ve fakih diye söz ettiği…
…az rastlanan bir edip ve fakih diye söz ettiği (Mes‘ûdî,…
…272) İbn Dâvûd’un edebî zevk ve şairâne üslûbunun izleri…
…Allah ise ihtiyaç ve zaruretle nitelendirilemez…
…nitelendirilemez (Hatîb, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , s. 65).…
…(Hatîb, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , s. 65).…
…(Hatîb, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , s. 65). Eserleri.…
...

…s. 84; İbn Hacer, V, 251). Vefat ettiğinde seksen altı…
…Benî Dabbe kolundan ve meşhur Arap hatibi Münzir b.…
…Hz. Ali’yi gördüğü ve İbn Mes‘ûd’dan hadis rivayet…
…Hammâd b. Ebû Süleyman ve Âmir b. Şerâhîl eş-Şa‘bî…
…Nâfi‘, Atâ b. Ebû Rebâh ve İbnü’l-Münkedir gibi birçok…
…II, 312; Fesevî, II, 45; Vekî‘, III, 48, 52-53, 116)…
…b. Uyeyne, Îsâ b. Râşid ve Cerîr b. Abdülhamîd gibi…
…Hacer, V, 251). Emevîler ve Abbâsîler döneminde önemli…
…İbn Şübrüme’nin de bulunduğu fakih ve kadıları toplayıp çeşitli…
…de bulunduğu fakih ve kadıları toplayıp çeşitli…
…Kûfe valiliğine getirilen veliahdı Îsâ b. Mûsâ, Sicistan’dan…
…hâkimliğine, İbn Ebû Leylâ’yı kadılığa tayin etti.…
…kaynaklar farklı bilgiler verir. Yahyâ b. Maîn, Ebü’l-Abbas…
…( eṭ-Ṭabaḳāt , VI, 350), Vekî‘ ise Yemen’e tayin edilen bir…
…tayin edilen bir âmilin veziri gibi bir konumda…
…İbn Şübrüme, İbn Hübeyre ve Îsâ b. Mûsâ’nın Kûfe’de…
…kadılığı yaptığı şeklinde verdiği bilgi ( el-ʿİḳdü’l-ferîd ,…
…Çağdaşı birçok fakihin aksine yöneticilerden hediye…
…I, 24), adaletten tâviz vermez ve görevini en doğru biçimde…
…24), adaletten tâviz vermez ve görevini en doğru biçimde…
...

…“sayfayı yanlış yazmak veya okumak, benzer harfleri…
…kelimesi, terim olarak sened veya metninde yazılışı birbirine…
…bütün muhaddisler musahhaf ve muharref terimlerine aynı…
…terimlerine aynı anlamı vermekle birlikte (bk. MUHARREF )…
…de kelimelerde hareke, harf ve hat değişikliği yapılarak…
…bu ayırıma bağlı kalmadığı ve iki terimi birbirinin yerine…
…tarafından benimsenmiş ve bu iki terim ayrı ayrı ele…
…Muhaddisler, hadisi semâ ve kıraat yoluyla değil elde…
…edenlere sahafî demişler ve onların rivayetinin makbul…
…“Sahafî, kimseye fetva veremez” demiş (Hatîb el-Bağdâdî,…
…demiş (Hatîb el-Bağdâdî, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , II, 97),…
…(Hatîb el-Bağdâdî, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , II, 97), Saîd…
…el-Bağdâdî, el-Faḳīh ve’l-mütefaḳḳih , II, 97), Saîd b.…
…olup hatası ya hiç yoktur veya son derece azdır. Sahafî ise…
…bir kısmını sahîfeden aldığı ve sahîfeden rivayet etmeyi…
…yüzden sahafî tabiri de cerh lafızlarından biri kabul edilir (İbn Ebû…
…genellikle yanlış duyma veya yanlış okumadan kaynaklanır…
…yanlış okumadan kaynaklanır ve yazılışları birbirine…
…’i جميل , عبّاس ’ı عيّاش ve بشر ’i بسر okumak senedde…
…örnekleridir. Meşhur ve güvenilir muhaddisler de…
...