ELEZOVIĆ, Gliša Dimitrije

6 Ocak 1879 tarihinde Kosova’nın Vulçıtrın kasabasında doğdu. İlk öğrenimini burada, Selânik’te başladığı orta öğrenimini İstanbul Sırp Lisesi’nde tamamladı. 1901 yılında Belgrad Üniversitesi Felsefe Fakültesi’ne girdi ve ilk yıl Sırp tarih ve coğrafyası, daha sonra da Sırpça-Hırvatça ve eski Slav lehçeleri okudu. Lisans eğitimini tamamlamasının ardından Plyevlye’deki (Pljelvlje) liseye müdür olarak tayin edildi (1905); ertesi yıl aynı görevle Selânik Sırp Lisesi’ne gönderildi. 1907’de Belgrad Üniversitesi’ne sunduğu Kosova-Metohiya lehçesine dair bir tezle doktor oldu ve ardından Üsküp’teki öğretmen okuluna tayin edildi (1908-1914). Daha sonra Prizren Ortodoks Teoloji Lisesi’ne geçtiyse de ertesi yıl tekrar eski görevine döndü ve kısa süre sonra buranın müdürlüğüne getirildi. 1926’da Eğitim Bakanlığı ilk öğretim müdürü ve Tâlim Terbiye Kurulu üyesi oldu; iki yıl sonra da bu görevinden emekliye ayrıldı.

Üzerinde uzmanlaştığı Arnavutça’dan başka Fransızca, İtalyanca, Rusça, Almanca, Lehçe, Rumca ve Türkçe bilen Elezoviç, henüz İstanbul’da öğrenci iken Carigradski Glasnik adlı Sırpça bir dergide makalelerini yayımlamaya başlamıştı. 1921’den itibaren Üsküp’te, yayın kurulu başkanlığını da yaptığı Južna Srbija adıyla bir edebiyat dergisi çıkarmaya başladı. 1921’de kurulan Üsküp İlim Cemiyeti’nin organı olan Glasnik Skopskog Noučnog Društva adlı derginin yayın kurulunda yer aldı ve bu dergide birçok makalesi yayımlandı; 1925’te de cemiyetin aslî üyeliğine seçildi. Aynı yıllarda kurucuları arasında bulunduğu Üsküp Halk Üniversitesi’nde dersler verdi. Elli yılı aşkın ilim hayatı içinde en verimli dönemi emekliye ayrılmasından sonra başlayan Elezović’in o tarihten itibaren çeşitli gazete ve dergilerde 100’den fazla makale ve araştırması yayımlandı. 1931 yılında Sırp Kraliyet İlimler Akademisi’nin kurduğu Doğu Araştırmaları Enstitüsü’ne misafir üye seçildi ve yapılacak yayınların sorumluluğu ona verildi. Aynı yıl İstanbul’da beş Balkan ülkesinin iştirakiyle düzenlenen Balkan Konferansı’na Yugoslav heyetinin üyesi olarak katıldı. 1934’te Novi Sad’daki Tarih Cemiyeti tarafından aslî üyeliğe, 1946’da Belgrad’daki Sırp İlimler ve Sanatlar Akademisi (SANU) tarafından muhabir üyeliğe seçildi. Daha sonra Sırp İlimler ve Sanatlar Akademisi komisyonunun üyesi olarak tekrar gittiği İstanbul’da bir süre kalarak arşiv belgeleri üzerinde çalıştı. 1950 yılında Saraybosna’da kurulan Şarkiyat Enstitüsü’nün çıkardığı Prilozi adlı derginin muhabirliğini yaptı. 1960 Moskova Şarkiyatçılar Kongresi’ne davet edildiyse de hastalığı sebebiyle gidemedi ve 17 Ekim günü öldü.

Eserleri. 1. Turski Bukvar sa Vežbanjima i Rečnikom. Elifba-i Osmani (Skoplje 1910). Osmanlıca alfabedir.

2. Sokolari i Sokolarstvo (Skoplje 1923). Kosova’daki Deçan ve Donya Guşterica manastırlarının arşivlerinde bulunan fermanların ele alındığı bir eserdir.

3. Derviški Redovi Muslimanski. Tekije u Skoplju (Skoplje 1925). Üsküp’te bulunan tarikat ve tekkelere dairdir.

4. Turski Spomenici u Skoplju. Üsküp’teki Türk eserleriyle ilgili olup üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm müstakil kitap olarak (Skoplje 1926), ikinci ve üçüncü bölümler ise Glasnik Skopskog Naučnog Društva adlı dergide, aynı başlığı taşıyan geniş birer makale şeklinde yayımlamıştır (sosyal bilimler serisi, V/2 [1928], s. 243-261, VII-VIII/3-4 [1929-1930], s. 177-192).

5. Turski İzvori za Istoriju Jugoslovena (Beograd 1932). Dursun Bey ve Âşıkpaşazâde gibi tarihçilerden faydalanılarak hazırlanmış bir eser olup bazı Yugoslav şahsiyetleriyle ilgili tarihî olaylara dair Türkçe belgeleri ihtiva etmektedir.

6. Tursko-Srpski Spomenici Dubrovačkog Arhiva (Beograd 1932). Dubrovnik arşivindeki Türk-Sırp belgeleriyle ilgilidir.

7. Kratka Istorija Bitolskog Vilajeta (Beograd 1933). Mehmed Tevfik adlı Manastırlı bir albayın bu vilâyetin tarihi üzerine hazırladığı kısa bir eserin Sırpça tercümesidir.

8. Turski Spomenici. İki ciltlik bir çalışmadır. I. cildi (Beograd 1940), 1348-1520 yılları arasındaki olaylarla ilgili 226 Türkçe belge ile Sırpça tercümelerinden, II. cildi de (Beograd 1952) 1348-1776 yılları arasındaki olaylara ait 178 Türkçe belge ile bunların Fransızca özetlerinden meydana gelmektedir.

9. Boj na Kosovu 1389. Godine u Istoriji Mula Mehmeda Nešrije (Beograd 1940). Neşrî’nin Cihannümâ adlı eserindeki I. Kosova Savaşı’yla ilgili kısmın çevirisidir.

10. Ogledalo Sveta ili Istorija Mehmeda Nešrije (Beograd 1957). Cihannümâ’nın bir bölümünün Sırpça tercümesidir.

11. Iz Carigradskih Turskih Arhiva-Mühimme Defteri (Beograd 1951). İstanbul’daki arşiv belgelerinden mühimme defterleri üzerinde yapılmış bir çalışmadır.

12. Kako su Turci Posle Više Opsada Zauzeli Beograd (Beograd 1956). Türkler’in Belgrad’ı fethiyle ilgilidir.

Elezović’in bunlardan başka Prilozi, Slovenski Jug, Politika, Omladinski Glasnik, Vreme, Vardar, Glas Naroda, Privredni Glasnik gibi ilmî dergilerde yayımlanmış 130 civarında makale ve araştırma yazısı bulunmaktadır (eserlerinin tam listesi için bk. Nurudinović, s. 427-441).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1995 yılında İstanbul’da basılan 11. cildinde, 25-26 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.