https://islamansiklopedisi.org.tr/gazi-giray-i
Muhtemelen 1503 yılında doğdu. I. Mehmed Giray Han’ın oğludur. Babasıyla birlikte Astarhan seferine katıldı. Dönüşte Mehmed Giray’ın Nogaylar tarafından öldürülmesinin ardından Kırım beylerinin ittifakıyla han ilân edildi (Kasım 1523). Yeni han kalgaylığa kardeşi Baba Giray’ı getirdi. Fakat dönemin Osmanlı padişahı Kanûnî Sultan Süleyman, doğrudan beylerin seçimiyle gelen Gazi Giray’ın hanlığını tanımadı. Öte yandan İstanbul’da bulunan amcaları da onun aleyhinde entrikalara başlamışlardı. Tecrübesiz bir genç olan I. Gazi Giray’ın duruma hâkim olamaması üzerine Kırım’da karışıklıklar çıktı. Kabile aristokrasisinin başı olan Şîrîn beyi Memiş hanlık için İstanbul ile haberleşmeye başladı. Sonunda Gazi Giray’ın yerine hanlığa, o sırada İstanbul’da bulunan amcası Saâdet Giray getirildi (1524 yılı ortaları). Böylece Gazi Giray’ın hanlığı altı ay kadar devam etti. Gazi Giray yeni hana karşı mücadeleye giriştiyse de Memiş Bey’in gayretleriyle iki taraf uzlaştı ve Gazi Giray Saâdet Giray’ın kalgayı oldu. Ancak birkaç ay sonra bir bayramlaşma töreninde arkasından vurularak öldürüldü.
BİBLİYOGRAFYA
Seyyid Mehmed Rızâ, es-Seb‘u’s-seyyâr fî ahbâri mülûki Tatar (nşr. Mirza A. Kâzım Bey), Kazan 1248/1832, s. 88 vd.
Müneccimbaşı, Sahâifü’l-ahbâr, II, 699.
Abdülgaffar Kırîmî, Umdetü’t-tevârîh (nşr. Necib Âsım), İstanbul 1343, s. 99.
Halim Giray, Gülbün-i Hânân, İstanbul 1287, s. 13.
Sicill-i Osmânî, III, 613-614.
Halil İnalcık, “Gâzî Giray I”, İA, IV, 734.
a.mlf., “G̲h̲āzī Girāy”, EI2 (İng.), II, 1046.
