HÂFIZ BERHÛRDÂR

Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Bazı kaynaklarda doğum tarihi olarak verilen 1030 (1620-21) yılı, Ferâʾiż-i Hindvî adlı eserini kaleme aldığı 1081 (1670) tarihiyle bağdaştığı halde Envâʿ-ı Berḫûrdâr’ın telifiyle ilgili olarak kaydedilen 1176 (1763) tarihiyle bağdaşmamaktadır. Buna göre 1176 tarihi muhtemelen esere bir başkası tarafından eklenmiştir veya bu eser aynı adı taşıyan ikinci bir kişiye aittir. Nitekim Hamîdullah Şah Hâşimî, birincisinden 100 yıl sonra yaşayan bir başka Hâfız Berhûrdâr’dan bahsetmektedir. Miyân Mevlâ Bahş Kuşte’nin Pencâbî Şâʿirân dâ Teẕkire ve Bâvâ Budh Singh’in Prem Kehânî adlı eserlerinde bir tek Hâfız Berhûrdâr’ı kaydetmelerine karşılık Miyân Muhammed Bahş Seyfü’l-mülûk, Ahmedyâr Aḥsenü’l-ḳaṣaṣ ve Mevlevî Dilpezîr Ḳaṣaṣü’l-muḥsinîn adlı eserlerinde iki ayrı kişiden söz etmişlerdir.

Hâfız Berhûrdâr, Ferâʾiż-i Hindvî adlı eserinde atalarının Lahor idarî bölgesinde Müselmânî köyünde oturduğunu ifade etmektedir. Onun nasıl bir öğrenim gördüğü hakkında bilgi olmadığı gibi nerede ve hangi tarihte öldüğü de bilinmemektedir. İlim tahsili için önce Lahor’a, oradan Siyâlkût’a geçtiği ve ömrünün sonuna kadar bu şehirde kaldığı söylenmiştir.

Eserleri. Hâfız Berhûrdâr’ın yaklaşık kırk kitap yazdığı rivayet edilir. Bunların bir kısmı dinî, bir kısmı edebî konularda olup başlıcaları şunlardır:

1. Mirzâ Ṣâḥibân. Mahallî lehçe yerine standart Pencapça’yı kullanan Hâfız Berhûrdâr’ın en ünlü eseri olan bu romantik hikâye, Berhûrdâr’dan önce bazı şairler tarafından da kaleme alınmakla birlikte bunların hiçbiri onun eseri kadar etkileyici değildir. Hikâyede Berhûrdâr’ın şairlik yeteneği yanında sosyal, kültürel ve İslâmî değerler üzerindeki dikkati de göze çarpar.

2. Yûsuf u Züleyḫâ. Sade bir üslûpla yazılan eserde yer yer süslü ifadelere de rastlanır.

3. Envâʿ-ı Berḫûrdâr. 1176 (1763) yılında yazıldığı ve ikinci bir Berhûrdâr’ın eseri de olabileceği kaydedilen bu kitap ansiklopedik nitelikte dinî bir eser olup Nehrü’l-ʿulûm, Baḥrü’l-ʿulûm, Şemsü’l-ʿulûm, Miftâḥu’l-ʿulûm, Necâtü’l-müslimîn, Şerefü’n-nikâḥ, Mîzânü’ş-şerîʿa, Miftâḥu’l-muṣallâ, Miftâḥu’s-saʿâde, Miftâḥu’l-fıḳh, Sirâcü’l-muʿâmelât, Cengnâme-i İmâm Ḥüseyn, Naṣîḥatnâme, Çerḫanâme, Ḳıṣṣa-i Bîbî Fâṭıma ve Ḥikâyet-i Pâk Resûl adlı risâleleri ihtiva eder. Bu risâlelerde Arapça ve Farsça terkipler dikkat çekmektedir. Hâfız Berhûrdâr’a atfedilen Sassi Punnon ve Hîr Rânchâ adlı hikâyelerin ikincisi ve Şîrîn Ferhâd adlı eserin ona ait olması şüphelidir.

Berhûrdâr ayrıca Ḳaṣîde-i Bânet Süʿâd, Ḳaṣîde-i Bürde ve Ḳaṣîde-i Ġavs̱iyye’yi Pencap diline çevirmiş, bazı dinî ve edebî metinleri de şerhetmiştir. Namaz hakkında sade bir üslûpla yazdığı risâle ise Pencap dilindeki ilk mensur eserdir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1997 yılında İstanbul’da basılan 15. cildinde, 88 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.