KÜÇÜK, Mustafa Fazıl

Lefkoşe’de doğdu ve ilkokulu orada okudu. Lefkoşe’de başladığı orta öğrenimini İstanbul Kabataş Lisesi’nde tamamladı. İstanbul, Paris ve Lozan üniversitelerinde tıp tahsili gördü. 1938’de Kıbrıs’a döndükten sonra Söz ve Masum Millet gazetelerinde Kıbrıs Türkü’nün sorunlarını dile getiren yazılar yazmaya başladı. Özellikle Türk toplumunun yegâne lisesi olan Türk Lisesi’nin İngiliz müdürlerce yönetilmesine karşı çetin bir mücadele verdi. 1942 yılında Söz’ün İngilizler tarafından kapatılması üzerine Halkın Sesi gazetesini yayımlamaya başladı. Toplum meselelerini İngiliz sömürge yönetimine karşı etkili bir şekilde savunduğu için mücadeleci kişiliğiyle kısa sürede Kıbrıs Türkleri’nin benimsediği ve ümit bağladığı bir önder haline geldi. 1943’te Lefkoşe Belediye Meclisi üyeliğine seçildi ve böylece fiilen siyasî hayata atılmış oldu. Aynı yıl Kıbrıs Türk toplumunun ekonomik, politik, kültürel ve sosyal menfaatlerini savunmak için kurulan Kıbrıs Adası Türk Azınlığı Kurumu’na katıldı. Ancak 1944’te kurumun ileri gelenleriyle anlaşmazlığa düştüğü için istifa etti ve toplumun millî mücadelesini daha etkin bir şekilde sürdürmek maksadıyla Kıbrıs Millî Türk Halk Partisi’ni kurdu.

Fazıl Küçük, 1945’te siyasî partilerin ve diğer Türk kurumlarının bir araya gelmesiyle oluşan Kıbrıs Türk Kurumları Birliği’ne kendi partisinin temsilcisi olarak katıldı. 1948’de Türk İşçiler Birliği’ni kurdu. Ertesi yıl Kıbrıs Adası Türk Azınlığı Kurumu ve Kıbrıs Millî Türk Halk Partisi birleşerek Kıbrıs Millî Türk Birliği adını aldı ve genel sekreterliğine Küçük getirildi. Bu partinin adı 1955’te Kıbrıs Türktür Partisi’ne çevrildi. Böylece Kıbrıs Türk toplumunun lideri konumuna gelen Küçük, daha sonra adadaki Türkler’in iktisadî kalkınmasında önemli bir rol oynayacak olan Evkaf İdaresi’nin kendilerine devredilmesini sağlamak amacıyla İngiliz sömürge yöneticileri üzerinde etki oluşturmaya çalıştı. Sonuçta İngiliz sömürge hükümeti Türk okullarını ve Evkaf İdaresi’ni Türk toplumuna devretmeye başladı. Bu arada şer‘iyye mahkemeleri kaldırılarak yerine Türk aile mahkemeleri kuruldu ve müftülük makamı yeniden ihya edildi. Özellikle Küçük’ün 1956’da Evkaf Yüksek Konseyi başkanlığına getirilmesiyle çeşitli düzenlemeler yapıldı.

1959’da Londra ve Zürih antlaşmalarıyla sonuçlanan Türkiye, Yunanistan ve İngiltere arasındaki görüşmelerde Kıbrıs Türk toplumu lideri sıfatıyla Küçük de hazır bulundu; antlaşmalar gereği Kıbrıs Cumhuriyeti kurulunca da cumhurbaşkanı yardımcılığına seçildi (3 Aralık 1959). Fakat bir süre sonra Cumhurbaşkanı Makarios’un önerdiği cumhurbaşkanı yardımcısına tanınan veto hakkının kaldırılması, tek bir belediye sisteminin kurulması, malî bütçenin genel çoğunlukla kabul edilmesi, garanti ve ittifak antlaşmalarının feshedilmesi yönünde anayasa değişikliği gündeme geldi; arkasından da Türkler’e karşı yoğun şekilde Rum tedhişi başladı. Bunun üzerine Kıbrıs Türk toplumu, “genel komite” adı altında kendi öz yönetimini oluşturarak yasama ve yürütme işlevini başına Küçük’ün getirildiği bu komiteye verdi (1963). 28 Aralık 1967 tarihinde Küçük başkanlığında Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi kuruldu. Bu görevini 1973’e kadar sürdüren Küçük o yılki seçimlerde adaylığını koymadı; 18 Şubat 1973 tarihinde bütün yetkilerini Rauf Denktaş’a devrederek siyasetten çekildi ve tekrar gazeteciliğe döndü. Fazıl Küçük, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kuruluşundan kısa bir süre sonra rahatsızlanarak tedavi gördüğü Londra’da vefat etti, cenazesi Kıbrıs’a getirilerek Anıttepe’ye defnedildi (15 Ocak 1984).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2002 yılında Ankara’da basılan 26. cildinde, 519-520 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.