KUŞEYRÎ, Muhammed b. Saîd

334 (945-46) yılında seksen yaşını aşkın olduğuna göre (Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XV, 335) 254 (868) yılı dolaylarında doğmuş olmalıdır. İbnü’l-Harrânî olarak da tanınır. Kuşeyr kabilesinin mevlâlarından olan Muhammed b. Saîd daha sonra Rakka’ya yerleşti. Sem‘ânî, hayatı hakkında yeterli bilgi bulunmayan Kuşeyrî’nin tarih kitabını 334 (945-46) yılında rivayet etmesinden hareketle bu tarihten sonra vefat ettiğini söyler (el-Ensâb, VI, 158). Zehebî Aʿlâmü’n-nübelâʾda onun ölüm tarihini bilmediğini, ancak 334 (945-46) yılında hadis rivayet ettiğinde seksenini aşkın olduğunu söylerken el-ʿİber’de (II, 49) 334’te veya ondan sonra vefat ettiğini kaydetmiştir.

Kuşeyrî güvenilir bir muhaddis olmakla birlikte daha çok Rakka tarihine dair eseriyle tanınır. Tam adı Târîḫu’r-Raḳḳa ve men nezelehâ min aṣḥâbi resûlillâh ṣallallāhu ʿaleyhi ve sellem ve’t-tâbiʿîn ve’l-fuḳahâʾ ve’l-muḥaddis̱în olan eser Rakka’ya yerleşenler ya da orada bir müddet ikamet edenler hakkındadır. Hadis ve bibliyografya âlimleri tarafından kaynak olarak kullanılan kitap tabakalara ve vefat tarihlerine göre düzenlenmiştir. Müellif, kaynaklarının çoğunu şeyhi Ebû Ömer Hilâl b. Ömer b. Hilâl b. Atıyye’den nakletmiştir. Onun bu hocasından yaptığı nakillerin çoğu, “Ebû Ömer’e sordum, o da şöyle cevap verdi” şeklindedir.

Eserin bilinen tek nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’dedir (Mecâmî‘, nr. 34/1). Otuz altı varaktan ibaret bu nüsha, Muhammed b. Dâvûd b. Eyyûb es-Sârimî tarafından 630 (1232-33) yılından önce Kahire’de Hâfız Ebû Tâhir es-Silefî’ye ait 573 (1177-78) tarihli semâ kaydı bulunan bir nüshadan istinsah edilmiştir. Mevcut nüshada ise Bedreddin Abdurrahman b. Yûsuf b. Tufeyl ed-Dımaşkī’ye ait 631 (1233-34), Abdülvâsi‘ b. Abdülkâfî b. Abdülvâsi‘e ait 690 (1291), Yahyâ b. Muhammed b. Sa‘deddin Abdullah el-Makdisî’ye ait 719 (1319) tarihli semâ kayıtları vardır. Dımaşk’ta Ömeriye Medresesi için vakfedilen eser daha sonra Zâhiriyye Kütüphanesi’ne intikal etmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2002 yılında Ankara’da basılan 26. cildinde, 475 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.