https://islamansiklopedisi.org.tr/mustekfi-billah
13 Safer 296’da (11 Kasım 908) doğdu. Babası Halife Müktefî-Billâh, annesi Rum asıllı bir câriyedir. Halife Müttakī-Lillâh’ın, Türk asıllı kumandan Emîrülümerâ Tüzün el-Muzaffer tarafından hal‘edilip gözlerine mil çekilmesinin ardından halife ilân edildi (3 Safer 333 / 25 Eylül 944). Biat merasimine Tüzün’le beraber diğer kumandanlar, Hâşimîler ve Kadı Ebü’l-Hasan Muhammed b. Hüseyin b. Ebü’ş-Şevârib de katıldı. Kısa bir süre sonra Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ali es-Sâmirî vezir tayin edildi. Ancak gerçekte iktidar Türk kumandanlarının, özelikle de Emîrülümerâ Tüzün ile İbn Şîrzâd’ın elindeydi. Halife ve vezirin hiçbir nüfuzu yoktu.
Müstekfî-Billâh’ın halifeliğinin ilk yılında meydana gelen karışıklıklar sebebiyle Bağdat’ta ekonomik sıkıntı baş gösterdi ve halk şehri terketmeye başladı. Bağdat’ı tehdit etmekte olan Büveyhîler ilk fırsatta şehri işgal etmeye hazırlanıyorlardı. Bu sırada Emîrülümerâ Tüzün 3 Muharrem 334’te (15 Ağustos 945) vefat etti ve yerine İbn Şîrzâd tayin edildi. Cemâziyelevvel 334’te (Aralık 945) Büveyhî Hükümdarı Ahmed Bağdat’a girdi. Halife Müstekfî kendisini emîrülümerâ tayin edip Muizzüddevle unvanıyla birlikte gerdanlık, bilezik, sancak ve diğer saltanat alâmetlerini verdi. Bastırdığı dinar ve dirhemlerde Muizzüddevle’nin kardeşlerine de unvanlar tevcih etti. Deylemli askerler halkın evlerine girip yerleşirken Türk askerleri Bağdat’ı terkederek Hamdânîler’den Nâsırüddevle’nin yanına gittiler. Bu tarihten itibaren Büveyhîler Irak’a hâkim oldular.
Muizzüddevle, Halife Müstekfî’nin daveti üzerine Dârülhilâfe’ye gidip düzenlenen törene katıldı. Halifenin kürsüsünün yanına bir kürsü de Muizzüddevle için kuruldu ve oraya oturması istendi. Muizzüddevle halifeye saygı gösterip huzurunda yer öptü. Tören, Hamdânîler’le iş birliği yaptığına inandığı Müstekfî’yi hilâfetten uzaklaştırmak isteyen Muizzüddevle’nin amacına ulaşması için iyi bir fırsat oldu. Deylemli iki nakib halifenin elini öpecek gibi yaparak halifeyi tahtından aşağı indirdiler. Bu sırada karışıklıklar çıktı, her taraf yağmalandı. Halifeyi Muizzüddevle’nin evine götürüp tutuklayan Deylemli askerler halka onun kendi isteğiyle halifelikten çekildiğini bildirip yerine Fazl b. Ca‘fer’i Mutî‘-Lillâh lakabıyla halife ilân ettiler (22 Cemâziyelâhir 334 / 29 Ocak 946). Müstekfî’nin 2 Şâban 334’te (9 Mart 946) halifelikten uzaklaştırıldığı da rivayet edilir. Gözlerine mil çekilen Müstekfî-Billâh Rebîülevvel 338’de (Eylül 949) hapishanede öldü. Müstekfî’nin Şiîler’e sempati duyduğu kaydedilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Mes‘ûdî, et-Tenbîh, s. 398-399.
a.mlf., Mürûcü’ẕ-ẕeheb (Abdülhamîd), IV, 355-371.
İbn Miskeveyh, Tecâribü’l-ümem, II, 72-87.
Hilâl b. Muhassin es-Sâbî, Rüsûmü dâri’l-ḫilâfe (nşr. Mîhâîl Avvâd), Beyrut 1406/1986, s. 94, 131.
Muhammed b. Abdülmelik el-Hemedânî, Tekmiletü Târîḫi’ṭ-Ṭaberî (Taberî, Târîḫ [Ebü’l-Fazl], XI içinde), s. 294, 349, 354.
İbnü’l-İmrânî, el-İnbâʾ fî târîḫi’l-ḫulefâʾ (nşr. Kāsım es-Sâmerrâî), Leiden 1973, s. 175-176.
İbnü’l-Cevzî, el-Muntaẓam, VI, 340-343, 364.
İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, VIII, 420-422, 446-451, 484.
İbnü’t-Tıktakā, el-Faḫrî (nşr. Muhammed İvaz İbrâhim Bek – Ali el-Cârim Bek), Mısır, ts. (Dârü’l-maârif), s. 257-258.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XV, 111.
G. le Strange, Baghdad during the Abbasid Caliphate, Oxford 1924, s. 118, 194-195, 231.
H. Busse, Chalif und Grosskönig: Die Buyiden im Iraq (945-1055), Beirut 1969, bk. İndeks.
K. V. Zetterstéen, “Müstekfî”, İA, VIII, 834.
a.mlf., “Müttakî”, a.e., VIII, 864.
C. E. Bosworth, “al-Mustakfī”, EI2 (İng.), VII, 723-724.
