…memnun olmayan grupların lider kadrolarının temsil ettiği…
…açmıştır. Hz. Muhammed’in kurduğu İslâm Devleti’nin aslî…
…getiriyor ve devletin kurulduğu Arabistan’da pek az gayri…
…uygulandığı görülmektedir. Ancak Emevî halifeleri, İslâm’ın…
…halifeliği kesinleşti. Ancak Hz. Ali taraftarları Irak’ta…
…iktidarına karşı bir ittifak kurulmuş oluyordu. Bu arada Sıffîn…
…girmiş bulunmasıdır. Arap an‘anesi, kabileleri Kuzey ve Güney…
…çapta ortadan kalkmıştı. Ancak fetihlerden sonra siyasî ve…
…yeniden körükledi. Yeni kurulan ordugâh şehirlerinde bu…
…için bütün bu şartları kendi lehlerine ustaca kullanmasını…
…siyasetini takip etmiş, ancak I. Velîd tarafından baskıya…
…yürüten teşkilât 718 yılında kurulmuştu. Kaynaklar ilk önce Arap’tan…
…yılı olarak vermektedirler. Ancak bu konuda kesin bir şey…
…b. Kesîr el-Huzâî’nin yerine liderliğe geçen Ebû Müslim, İmam…
…göndermesini emretti; ancak gönderilen kuvvetler Nasr…
…Hasan Celûlâ’da karargâh kurmuş olan İbn Hübeyre’den…
…İbn Hübeyre’nin karargâhına âni bir baskın yaparak onu…
…başladığı ilk anlardan itibaren Şiîler’le birlikte…
…açığa vurmuyorlardı. Ancak iktidarı ellerine geçirince…
…birlikleri arasında çıkan anlaşmazlık sebebiyle Abdullah savaşı…
...

…Geliştirilen bu yeni anlayışla, daha önce selefin âyet ve…
…metoda göre kelâmcıların üç ana esasta topladıkları inanç…
…bir terim olarak da anlaşılmıştır. Ayrıca daha özel anlamda,…
…Ayrıca daha özel anlamda, aklî bilgilerden…
…(bk. Kādî Abdülcebbâr, Müteşâbihü’l-Ḳurʾân , s. 33).…
…Abdülcebbâr, Müteşâbihü’l-Ḳurʾân , s. 33). BİBLİYOGRAFYA:…
…s. 4 vd. Kādî Abdülcebbâr, Müteşâbihü’l-Ḳurʾân (nşr. Adnân M.…
…Abdülcebbâr, Müteşâbihü’l-Ḳurʾân (nşr. Adnân M. Zerzûr),…
…Yeni İlm-i Kelâm , I, 46. L. Gardet, “ʿAḳliyyāt”, EI 2…

…Sözlükteki asıl anlamı “yükseklik, yüksek yer ve…
…şan, şeref ve taht” anlamlarına da gelir. Kitâb-ı…
…verilirken kelimenin birinci anlamına (Luka, 1/32; I. Krallar,…
…eski zamandan beri kurulmuş olup (Mezmûrlar, 93/1-2)…
…belirtilirken de ikinci anlamına işaret edilmiştir. Üçüncü…
…işaret edilmiştir. Üçüncü anlamdaki arş ise Allah’ın ezelden…
…I. Krallar, 22/19). Kur’an’da arş, Hz. Yûsuf’un ve Sebe…
…Melikesi Belkıs’ın tahtı anlamında (Yûsuf 12/100; en-Neml…
…de “arş sahibi” mânasında anlamak mümkündür. Göklerin ve yerin…
…Allah’ı övgü ve tesbih ile anarlar (ez-Zümer 39/75; el-Mü’min…
…13/2). Bazı müfessirler Kur’an’da yer alan “yükseltilmiş…
…“Îmân”, 250-251). Hadis literatüründe arşla ilgili olarak yer alan…
…96; İbn Kesîr, Tefsîrü’l-Ḳurʾân , IV, 182). Bazı…
…ve idare edilmesi anlamında bir mecaz olarak telakki…
…bazı âlimler arş ile kürsî nin aynı şey olduğunu ileri…
…Arşı taşıyan meleklerle kürsî arasında nurdan oluşan…
…suyudur (Makdisî, II, 10). Kur’an’da “el-bahrü’l-mescûr”…
…sudur (Zehebî, s. 65). 2. Anâsır-ı erbaadan biri olan ve bütün…
…XII, 17). 3. Mahiyeti ancak Allah tarafından bilinen bir…
…de arşın altında gerçek anlamda bir suyun mevcut olduğunu…
...

…için Hemedânî nisbesiyle anılır. Aldığı bir yaranın yüzünde…
…izden dolayı el-Eşec lakabıyla da tanınır. Gençliğinde…
…alay ettiği rivayet edilir. Ancak bundan rahatsız olan…
…meclislerine de katıldı, ancak halifenin arkasında namaz…
…eserlerinde nakletmiştir. Ancak Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî ve…
…gibi başka bir adla da anılmaları mümkündür. Zira bu konuda…
…iyi olanı (aslah) yapmıştır. Ancak insanlar, Allah’ın lutfu…
…Ancak insanlar, Allah’ın lutfu olmaksızın iman etmeleri…
…iman etmeleri halinde ilâhî lutfa mazhar olarak iman etmiş…
…olmaktan daha çok mükâfata layık olurlar. Allah’ın insanlar…
…kötü fırka olduğunu söylemek lâzımdır. Müsteşrik W. Montgomery…
…saçmadır. Allah kelâmı olan Kur’an bir araz olup levh-i…
…olan Kur’an bir araz olup levh-i mahfûzda yazılmıştır.…
…okuyup ezberledikleri sözler Kur’an’ın kendisi değil levh-i…
…Kur’an’ın kendisi değil levh-i mahfûzdaki asıl kelâmın bir…
…mahfûzdaki asıl kelâmın bir anlatımı olup bu da kulların…
…mantık bakımından onun bir anda iki ayrı yerde bulunması…
…yakın bir görüş benimsemiş, lutuf nazariyesinde olduğu gibi…
…kendisine atfedilen, ancak hiçbiri günümüze ulaşmayan…
…eserleri şunlardır: Müteşâbihü’l-Ḳurʾân , el-İstiḳṣâ ,…
...

…geçer. “Güçlü insan” anlamındaki geber ile “Tanrı”…
…edilir. Kelime Yunanca ve Latince’ye de aynı şekilde geçmiştir.…
…ona Hz. Îsâ’yı müjdelediği anlatılır (Luka, 1/11-20, 26-38).…
…Cebrâil’in, “Allah’ın kulu” anlamına gelen İbrânîce asıllı bir…
…alâkası dikkate alınarak bu anlamı da kapsadığı düşünülebilir.…
…düşünülebilir. Cebrâil Kur’ân-ı Kerîm’de Cibrîl,…
…olmuş, Hz. Peygamber’e Kur’ân-ı Kerîm’i vahyedip…
…Peygamber’e vahiy getiren, Kur’an’ı öğreten ve değişik…
…bir melek olarak sık sık anılır. İlgili hadislere göre…
…gelerek onu abdest, namaz, kurban, hac gibi ibadetlerin…
…sonra “makām-ı Cibrîl” diye anılmıştır. Cebrâil özellikle ramazan…
…ifadesini kullanmış ve bir anlamda onunla tevessülde…
…gelenekte Cebrâil’in adı anılınca ona salâtüselâm getirmek…
…gibi konularda geniş bir literatür oluşmuştur. Bu kaynaklarda…
…Bu kaynaklarda Cebrâil Kur’ân-ı Kerîm’deki isimleri yanında…
…gibi unvanlarla da anılır. Aynı kaynaklarda ayrıca…
…Aynı kaynaklarda ayrıca Kur’ân-ı Kerîm’deki isimlerinin…
…önemli rol oynadığı yahut latif olduğu için Rûh, ilâhî…
…yapımında yardımcı olmuş, Lût kavmiyle diğer isyankâr…
…Peygamber’e isnat edilen, ancak muteber hadis mecmualarında…
...

…iş yaptırmak” gibi anlamlara gelen cebr kelimesine…
…kavramına yükledikleri anlamlar önemli ölçüde birbirinden…
…ve insanların gerçek anlamda herhangi bir fiil sahibi…
…Cebriyye denilir. Kur’ân-ı Kerîm’de cebr veya cebriyye…
…vardır. Bununla birlikte hem Kur’an’da hem de hadis literatüründe…
…hem Kur’an’da hem de hadis literatüründe insanın kendisine has irade,…
…değişerek bunun yerine dinî anlayışlarda derin etkiler meydana…
…kadar ayrılığa düşmelerine anlaşılabilir bir açıklama getirme…
…telkin ettiği tevhid anlayışı, cebir görüşünü tartışma…
…da yetkin olması aşkın tanrı anlayışının bir gereği olarak görülmüş,…
…kültürlerle tam olarak temas kurmalarını sağlayan fetihler sonunda,…
…(Goldziher, s. 77 vd.). Ancak bundan önce söz konusu…
…bu durumun onları zorlamak anlamına gelmediği, yani Allah’ın…
…engel oluşturmadığı, ashabın anlayışı olarak bildirilmesine rağmen…
…onların gerçek anlamda bir fiile sahip…
…II. Mervân’a “Ca‘dî” lakabının verilmesi, Ca‘d’ın tesirini…
…ait hiçbir fiil yoktur. Ancak Allah bunu, fiilin meydana…
…b. Hakem, Neccâriyye’nin kurucusu Hüseyin b. Muhammed…
…ve fiilin meydana gelişi anından önce insanların fiil yapma…
…inancını benimseyenler” anlamında) diye bahsetmişlerdir ( Kādî…
...

…Cübbâî, kelâmî konuları anlaşılır bir üslûpla ifade etmeyi…
…bilgi veren metotlardandır. Ancak tefekkür yoluyla elde edilen…
…idaresi altına almış olması anlamında her yerdedir. O’nun bilgisi…
…beklerler” şeklinde anlamak gerekir. Bu konuda öne…
…gibi yaratıklara benzemeyi andıran isimler verilemez. Allah’ın…
…tarafından yazılan ve okunan Kur’an (yazı ve seslerin tamamı)…
…mânada Allah kelâmıdır. Yani levh-i mahfûzda yazılı bulunan…
…hikmete bağlı olarak yapar. Ancak, Bağdat Mu‘tezilesi’nin…
…engel olmayacak şekilde lutufta bulunup iman etmelerini…
…işleri yerine getirmeleri ancak bu şekilde mümkün olur.…
…bildiği bir kimseye lutufta bulunmaya muktedir olmakla…
…zira böyle birine lutufta bulunmak O’nun kendi…
…kendi bilgisini yalanlaması anlamına gelir. Gördüğü lutuf…
…anlamına gelir. Gördüğü lutuf sayesinde iman eden ile…
…sayesinde iman eden ile lutufsuz iman edene aynı mükâfatı…
…elem zulüm değil, gördükleri lutfa rağmen iman ve itaat…
…(bk. Kādî Abdülcebbâr, Müteşâbihü’l-Ḳurʾân , s. 101). İman farz…
…Abdülcebbâr, Müteşâbihü’l-Ḳurʾân , s. 101). İman farz olan…
…günah işleyen kişiye sözlük anlamı itibariyle “mümin” dense de…
…büyük diye nitelendirilmesi ancak dinin bildirmesiyle…
...

…gelmekle beraber asıl anlamları “bilerek veya bilmeyerek…
…çok “dinî yoldan sapmak” anlamında kullanılır ( et-Taʿrîfât ,…
…inanışlarda belirli bir dinî kurallar külliyatı bulunmadığı için…
…Ne var ki topluluk kurallarına uymamak bir suç…
…içinde bulunan kimseler ancak bazı arınma törenlerinden…
…mutlak hakikatin, gerçek kurtuluşun sadece kendilerinde olduğunu…
…amacıyla belirli ilke ve kurallar koymuş olan bu dinler, inanç…
…Budizm’de ise dinî kuralların kesin tesbitine kadar…
…ilgili ölçüler günün anlayışına ve politik liderlerin…
…günün anlayışına ve politik liderlerin kararına bağlıydı.…
…kararına bağlıydı. Kuralların kesin tesbitinden sonra ise…
…Hz. Mûsâ’ya bildirdiği ilâhî kurallara uymamak ve onlara karşı…
…hayatla ölümü, bereketle lâneti koyduğuma gökleri ve yeri…
…hayatı seç” (Tesniye, 30/19) anlamındaki sözleri hem insanın dilediği…
…karşı ölümü, berekete karşı lâneti seçenin dalâlette…
…Yahudiliğin evlilikle ilgili kurallarını çiğneyenler mâbed ve…
…“sapık, dalâlette olan” anlamında İbrânîce min terimiyle…
…eden kâfirim ise Tevrat’ın lafzan vahiy olduğunu inkâr…
…Kilisenin kurumlaşmasıyla birlikte dalâlet kavramı…
…kavramı daha kesin bir anlam kazanmış, kilisenin resmî…
...

…Sehl b. Hârûn ile dostluk kurdu. Daha sonra Sâmerrâ’ya gitti…
…bazılarıdır. Cedel ilminin kurucusu kabul edilen Allâf kelâm…
…Fizik âlem atomlardan (cüz’ lâ-yetecezzâ) oluşur ve sürekli…
…yed “nimet”, ayn ise “ilim” anlamına gelir. Sıfatlar, Allah’ın…
…ilmi de sonsuzdur. Ancak mahiyetleri itibariyle sonlu…
…muhtaç olup mahlûktur ve levh-i mahfûzda yazılmıştır…
…gerçekleşmesi için lüzumlu olan irade ve kudreti…
…öldürülmeseydi yine aynı anda ölmesi muhakkaktı (Eş‘arî,…
…en büyük mûcizesi olan Kur’ân-ı Kerîm’in muhtevası…
…başvuran Mekkeli müşrikler Kur’an’a da bu açıdan itiraz eder…
…bulunmasındandır. Zira Kur’an bu gerçeği haber…
…ondan ayrılmıştır. Nitekim Kur’an’da da bu hususa işaret edilir…
…netice olarak değil ilâhî lutuf olarak affedilir. Bu sebeple…
…dayanan materyalist anlayıştan daha tutarlı bir yorum…
…görüşü arasında da irtibat kurmuş, başlangıcı olan her…
…sona ereceğini düşünmüştür; ancak Cehm b. Safvân’a yaklaşan bu…
…dolayı âlim olmak arasında lafız değişikliğinin ötesinde bir…
…akîdesine ve Yeni Eflâtuncu anlayışa benzetilerek reddedilmiştir.…
…oluşan bir ilâhî zât anlayışından kurtulamadığı kabul edilir.…
…bir ilâhî zât anlayışından kurtulamadığı kabul edilir. Hiçbir mahalde…
...

…şeyi genişçe yarıp açmak” anlamındaki fecr veya fücûr kökünden…
…“günah işlenen günler” anlamında eyyâmü’l-ficâr adı…
…emirlerden çıkan kimse” anlamına gelen fâsık terimi ile…
…s. 163). Fâcir kelimesi Kur’ân-ı Kerîm’de bir yerde müfred,…
…terim mânasını taşır. Fâcir Kur’an’da daha çok günah işlemenin…
…mânasından hareketle Kur’an’daki anlamını “doğru yoldan…
…hareketle Kur’an’daki anlamını “doğru yoldan ayrılmak ve…
…zina fiilini işleyen, Kur’an’ı okuduğu halde başkalarını…
…kelime “günahkâr mümin” anlamında kullanılmış ( Müsned , I,…
…(Buhârî, “Cihâd”, 182), Kur’an okuyan fâcirin kokusu…
…kokusu güzel, tadı acı, Kur’an okumayan fâcirin ise kokusu…
…dünya sıkıntılarından kurtulduğu, ölen fâcirlerden ise…
…ise dünyadakilerin kurtulduğu (Müslim, “Cenâʾiz”, 61)…
…“kâfir” veya “münafık” anlamı verilmiştir. Kelâm…
…cehennemde kalır. Zira Kur’ân-ı Kerîm’de fâcirlerin…
…günah işleyenler ise bu anlamda fâcir kabul edilemezler.…
…84-85). Fâcir kelimesinin Kur’an’daki kullanılışı göz önünde…
…etmekte veya müminin zıddı anlamında zikredilmektedir. Hadislerde…
…kullanılmakta, böylece bir anlamda her kâfirin fâcir olduğuna,…
…fâcir “günahkâr mümin” anlamında kullanılmış, böylece her…
...