NİZÂMÎ, Halîk Ahmed

Uttar Pradeş eyaletine bağlı Amruha’da doğdu. Lisans eğitimini Mîret’te (Meerut) tamamladıktan sonra 1945’te Agra Üniversitesi’nde tarih alanında yüksek lisans yaptı; 1947’de Aligarh İslâm Üniversitesi’nin Tarih Bölümü’nde asistan oldu. İngilizler’in çekilmesinin ardından iki devletin kurulması sırasında Hindistan’da kaldı. 1953’te doçentliğe, 1963’te profesörlüğe yükseldi ve Centre of Advanced Study in History’nin başkanlığına getirildi. 1966’da Columbia Üniversitesi’ne misafir öğretim üyesi olarak davet edildi. 1972-1973’te Aligarh İslâm Üniversitesi’nin rektör vekilliğine, 1974’te rektörlüğüne tayin edildi; ayrıca 1973’ten 1985’e kadar Sir Seyyid Akademisi’nin başkanlığını üstlendi. 1975-1977 yıllarında Hindistan’ın Suriye büyükelçiliğini yaptı. 1978-1980 arasında Aligarh İslâm Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi’nin dekanlığını, 1980’den itibaren vefatına kadar (5 Aralık 1997) Tarih Bölümü başkanlığını yürüttü.

Nizâmî, üniversite öğretim üyeliğinin yanı sıra birçok ilmî kuruluşta çalışmış, belirli aralıklarla yapılan Indian History Congress’in başkanlık ve sekreterliğine, çeşitli ilmî dergilerin editörlüğüne ve milletlerarası ilmî kuruluşların üyeliğine seçilmiştir. Bu çerçevede halen genel direktörlüğünü oğlu Ferhân Nizâmî’nin yürüttüğü, Oxford Center for Islamic Studies’in kurucularından biri olarak bu merkezin mütevelli heyeti üyeliğini ve danışmanlığını da yapıyordu. Ayrıca Sir Seyyid Akademisi’nin kuruluşunda etkili olmuş, başkanlığını yapmış ve ilmî faaliyetlerine katkıda bulunmuştur.

XX. yüzyılda Hindistan’ın en önde gelen İslâm tarihçilerinden biri olan Nizâmî özellikle Ortaçağ Güney Asya’sında İslâm kültürü, siyasî ve dinî hayat, tasavvuf ve tarikatlar gibi konular üzerinde yaptığı araştırmalar ve neşriyatla takdir toplamış, bu arada Annemaria Schimmel tarafından “tasavvuf tarihçilerinin pîri, ilim deryası” şeklinde nitelendirilmiştir. Te’lif ettiği ve yayımladığı kırktan fazla İngilizce, Urduca ve Arapça kitaptan başka 200 kadar makale ve The Encyclopaedia of Islam, Encyclopaedia Iranica, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’ne çeşitli maddeler yazmıştır.

Eserleri. Şâh Veliyyullāh ke Siyâsî Mektûbât (Urduca tercümesiyle birlikte Farsça metin; Aligarh 1951); Târîḫ-i Meşâyiḫ-i Çiştî (Delhi 1953); Ḫayât-ı Şeyḫ ʿAbdülḥaḳ Muḥaddis̱ Dihlevî (Delhi 1953); Studies in Medieval Indian History and Culture (Aligarh 1954); Selâṭîn-i Dehli ke Meẕhebi Rüchânât (Delhi 1958); Ḫayrü’l-mecâlis (Çiştiyye tarikatı şeyhi Nâsırüddîn Çırâğ-ı Dehlî’nin konuşmalarını içerir; Aligarh 1959); Some Aspects of Religion and Politics in India during the Thirteenth Century (Bombay 1961); A Comprehensive History of India, V, (Delhi 1970, Muhammed Habib ile birlikte); The Life and Times of Shaykh Farīd al-Dīn Ganj-i Shakar (Delhi 1973); Politics and Society during the Early Medieval Period (Hocası Muhammed Habîb’in çalışmalarını ihtiva eder; I-II, Delhi 1974-1981); Suplement to Elliot and Dowson’s History of India (The Ghaznavids and the Gurids) (II, Delhi 1981); Suplement to Elliot and Dowson’s History of India (The Khaljis and the Tughluqs) (III, Delhi 1981); Sir Sayyid aur Tehrik-i Aligarh (Aligarh 1982); On History and Historians of Medieval India (Delhi 1982); State and Culture in Medieval India (Delhi 1985); Dilli Tarih ke Aine men (Delhi 1985); Akbar and Religion (Delhi 1989); Maulana Azad: a commemoration volume (Delhi 1990); The Life and Times of Shaikh Nizam-u’d-Din Auliya (Delhi 1991); Life and Times of Shaikh Nasır ud-Din Chiragh (Delhi 1991); Persian Influence on the Development of Literary Sufi Traditions in South Asia (Washington D. C 1992); Şeyḫu’l-İslâm İbn Teymiyye (Oxford 1992); Aligarh ke İlmî Hizmet (Delhi 1994); Meʾâs̱ir ve Mekâtîb-i Dr. Ẕâkir Ḥüseyn (Delhi 1997); Royalty in Medieval India (Delhi 1997).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 33. cildinde, 182 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.