https://islamansiklopedisi.org.tr/rezin-beni-rezin
Kuzey Afrika’nın Berberî topluluklarından Hevvâre kabilesinin bir kolu olup adını VIII. yüzyılda Târık b. Ziyâd ile Endülüs’e giden Rezîn el-Bernusî’den almıştır. Muhtemelen Târık b. Ziyâd’ın ordusundaki Berberîler’le birlikte Endülüs’e giden kabile önce Kurtuba’ya (Córdoba) yerleşmiş, ardından Kûnke (Cuenca) dağlarında bulunan Şentemeriyetüşşark (Santa Maria de Oriente) bölgesine göç etmiştir. Daha sonra Sehletü Benî Rezîn adı verilen bölge günümüzde Albarracin adıyla tanınmaktadır. Endülüs’teki valiler dönemi boyunca Berberî kabilelerini etkileyen çatışmaların dışında kalan Benî Rezîn, Halife III. Abdurrahman’ın daveti üzerine 324’te (935-36) Elbe (Alava) bölgesinde hıristiyanlara karşı yapılan akınlara katıldı. Kaynaklarda kabilenin adı ilk defa bu vesileyle geçmektedir. III. Abdurrahman, müslümanların yenilgisiyle sonuçlanan 327 (939) yılındaki Şemenka (Simancas) savaşından sonra askerî politikasını köklü bir şekilde değiştirdi. Kendisi savaşlara katılmayıp aralarında Benî Rezîn’in de bulunduğu sınır bölgelerinden önemli kabile reislerini göndermeye başladı. Böylece Benî Rezîn Endülüs’te büyük bir önem kazandı. Kurtuba, Benî Rezîn ile komşularından Tücîbîler arasında meydana gelen ve bölge güvenliğini tehdit eden kavgaya müdahale etmek zorunda kaldı. 346’da (957) Benî Rezîn’in reisi Mervân b. Hüzeyl ve 361’de (971-72) Yahyâ b. Hüzeyl, Halife II. Hakem’i ziyaret ettiler. Bu ziyaretler sırasında bölge üzerindeki hâkimiyetlerini teyit edecek şekilde ağırlandılar.
II. Hişâm ve hâcib İbn Ebû Âmir el-Mansûr döneminde yapılan savaşlara katılan Benî Rezîn, Mansûr’un ölümünü (392/1002) takip eden ve Endülüs Emevî hilâfetinin yıkılışına kadar süren karışıklıklar boyunca bölgedeki hâkimiyetini ve itibarını korudu. Kabile, Süleyman el-Müstaîn’in halife olarak tanınmasından sonra 403 (1013) yılında reisleri Ebû Muhammed Hüzeyl b. Abdülmelik b. Halef’in (İbnü’l-Asla‘, İbn Rezîn el-Berberî) önderliğinde bağımsızlığını ilân etti. Kaynakların politik kabiliyetinden, güçlü hitabetinden övgüyle bahsettikleri Hüzeyl b. Abdülmelik’in ölümünün ardından yerine oğlu Ebû Mervân Abdülmelik b. Hüzeyl geçti (436/1045). Cebrü’d-devle lakabını alan Ebû Mervân kendi emirliği adına ordu teçhiz etti ve komşularıyla iyi ilişkiler kurdu. Ancak VI. Alfonso’ya itaat etmesi ve 478’de (1085) Tuleytula’nın (Toledo) düşmesinden sonra vergi ödemek zorunda kalması kendisini zor durumda bıraktı. Zellâka’da Murâbıtlar’ın zaferi sebebiyle kısa süreli bir bağımsızlığın ardından Sîd’e (Rodrigo Diaz de Vivar) vergi ödemek zorunda kaldı. Hıristiyanların bölgede güçlenmesi onu Murâbıtlar’la ittifak yapmaya zorladı. Yaklaşık altmış yıl hüküm süren Ebû Mervân 496 (1103) yılında vefat etti. Ebû Mervân’ın oğlu ve emirliğin son reisi Yahyâ b. Abdülmelik Murâbıtlar’ın Endülüs’e hâkim olmasıyla sadece bir yıl varlığını sürdürebildi. Benî Rezîn emirliği 497’de (1104) tarihe karıştı.
BİBLİYOGRAFYA
İbn Hazm, Cemhere, s. 499-500.
İbn Hayyân, Crónica del Calife ‘Abdarrahman III an-Nasir entre los años 912 y 942 (trc. M. J. Viguera – F. Corriente), Zaragoza 1981, tür.yer.
a.mlf., el-Muḳtebes (nşr. Abdurrahman Ali el-Haccî), Beyrut 1965, s. 72, 203, 205.
Feth b. Hâkān el-Kaysî, Ḳalâʾidü’l-ʿiḳyân (nşr. Hüseyin Yûsuf Haryûş), Zerkā 1409/1989, I-II, 157-169.
İbnü’l-Ebbâr, el-Ḥulletü’s-siyerâʾ (nşr. Hüseyin Mûnis), Kahire 1985, II, 108-115.
İbn İzârî, el-Beyânü’l-muġrib, III, 181-184.
İbnü’l-Hatîb, Aʿmâlü’l-aʿlâm (nşr. Seyyid Kesrevî Hasan), Beyrut 1424/2003, II, 194-196.
E. Lévi-Provençal, Histoire de l’Espagne musulmane, Paris 1950, I, 87; II, 58.
R. Arié, Aperçus sur les royaumes berbères d’al-Andalus V/XI, Le Caire 1958, bk. İndeks.
J. B. Vilá, Historia de Albarracín y su Sierra II: Albarracín Musulmán, Teruel 1959, bk. İndeks.
D. Wasserstein, The Rise and Fall of the Party-Kings: Politics and Society in Islamic Spain 1002-1086, Princeton 1985, s. 93.
a.mlf., “Razīn”, EI2 (İng.), VIII, 478-479.
M. Abdullah İnân, Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs: Düvelü’ṭ-ṭavâʾif, Kahire 1408/1988, s. 253-259.
M. J. Viguera Molíns, Los reinos de taifas y las invasiones magrebíes, Madrid 1992, bk. İndeks.
A. A. Gorbea, “Las torres berebres de la Marca Media. Aportaciones a su estudio”, Cuadernos de la Alhambra, XII, Granada 1976, s. 279-305.
Kemâl Seyyid Ebû Mustafa, “Benû Rezîn ve devrühümü’s-siyâsî ve’l-ḥaḍârî fî Şentemeriyyeti’ş-şarḳ”, Mecelletü Külliyyeti’l-âdâb, XXXV, İskenderiye 1987, s. 201-236.
