The ISLAMIC QUARTERLY

Londra Merkez Camii ve İslâm Kültür Merkezi (London Central Mosque & The Islamic Cultural Centre) tarafından 1954 yılında yayımlanmaya başlamıştır. Kuruluş teşebbüsleri 1940’lı yıllara kadar gitmekle birlikte mevcut cami, kütüphane, idare ve toplantı salonlarından oluşan ana yapısı 1970’li yılların sonlarında tamamlanabilen bu cami ve kültür merkezi, Londra ve civarında yaşayan müslümanların ibadetlerini yerine getirip dinî eğitim, sosyal yardımlaşma ve kültürel etkinliklerini düzenleyebildikleri önemli bir merkez haline gelmiştir. İslâm Kültür Merkezi’nde (The Islamic Cultural Centre [ICC]) yürütülen bu çok yönlü faaliyetleri takdir etmekle birlikte İngiltere ve diğer Batılı ülkelerde akademik İslâm araştırmalarına yönelik olarak müslümanlar tarafından oluşturulan entelektüel platformların eksikliğini dile getiren bir grup eğitimli müslüman, İslâm Kültür Merkezi bünyesinde The Islamic Quarterly (IQ) adını verdikleri bu dergiyi 1954 yılında neşretmeye başladılar. Yılda dört sayı olarak çıkması planlanan dergi İslâm dini, ilimleri, düşüncesi, tarihi, kültürü, medeniyeti ve sanatları hakkında akademik seviyede üretilmiş nitelikli çalışmaların yayımlanmasına destek olmayı hedeflemiştir. Dergi yayım hayatını günümüze kadar (LXVII [2023]) sürdürebilmiştir; ancak yol boyunca yeterli ve nitelikli yazı akışında yaşanan aksaklıklar ve maddî zorluklar sebebiyle bazı dönemlerde (1958, 1960, 1962, 1975-1978) kesintiler söz konusu olmuştur. Yine aynı sebeplerle pek çok yılda müstakil dört sayı çıkarılması mümkün olmamış, sayılar birleştirilerek neşredilmiştir. 1980’li yıllardan itibaren derginin editörlüğünde görev alan Charles le Gai Eaton (Hasan Abdülhakîm, Hasan Gai Eaton) döneminde derginin sayıları gözlemlenebilir bir düzene kavuşmuştur (bk. EATON, Charles le Gai).

The Islamic Quarterly’nin ilk sayısının editörü olan Ali Abdülkādir’in (Ali Abdel Kader) ifadesine göre derginin hedefi İslâm araştırmalarıyla ilgili akademik önemi olan yeni çalışmalar neşrederek İslâm dünyasının bu bağlamdaki birikimlerine ve başarılarına dikkat çekmektir. Derginin hitap ettiği öncelikli okur kesimi İngilizce öğrenim gören müslümanlar ve İslâm hakkında bilgilenmeye ilgi duyan dünyadaki bütün akademik çevrelerdir. Doğulu ve Batılı ilim insanları için İslâmiyat çalışmaları sahasında elde ettikleri en yeni bulgularını meslektaşlarıyla paylaşabildikleri bir platform vazifesi görmesi beklenen dergi, uzmanlar arasında daha sağlıklı bir iletişimin kurulmasına da hizmet edecektir.

Ali Abdülkādir pek çok Batılı’nın İslâmiyet’e dair bilgisinin eksik veya yanlış tasavvurlarla dolu olduğunu belirtir. Ona göre bu durumun en önemli sebebi Batı’da İslâmî ilimlere bu ilimlerin kendi aslî dinamik ve perspektiflerine uygun bir metodoloji ile yaklaşımın mevcut olmamasıdır. Bu meyanda Batı’da üretilen akademik bulgu ve yorumların çoğu Batılı ilim insanları tarafından mukayeseli dinler, tarih, Doğu dilleri ve siyaset gibi çalışma alanlarının araştırma yöntemleri kullanılarak elde edilmekte, bütün bu süreçlerde İslâmî ilimlere dair neşriyatta müslümanların kendi bakış açılarının yeterince hesaba katılmaması çok büyük bir eksiklik teşkil etmektedir. Dahası, her ne kadar Batı’da İslâm düşüncesi ve medeniyeti hakkında ilmî çalışmaların yayımlandığı bazı dergiler çıkarılsa da bunlar ağırlıklı olarak politik veya misyonerlik odaklı mülâhazalarla kurulan ve neşirler yapan süreli yayınlardır. Müslümanların akademik meselelere kendi yaklaşımlarını olduğu gibi ortaya koyacak ve söz konusu meseleleri nesnel bir bakış açısıyla yorumlayabilecek en yeni çalışmalara bu dergi ev sahipliği yapacak, böylece İslâm dünyası ve Batı arasında daha yakın ve sağlam entelektüel iletişim ve etkileşim kanallarının kurulması desteklenmiş olacaktır. Dergide kelâm, fıkıh, edebiyat, felsefe, ahlâk, tasavvuf, sanat ve fen bilimleri gibi İslâmî ilimlerin farklı disiplinlerine dair araştırma makaleleri yayımlanacak ve müslümanların karşılaştıkları pek çok siyasî, iktisadî ve kültürel problemlere İslâm dini ve geleneği ışığı altında, İslâmî bakış açılarıyla çözümler üretilmeye çalışılacaktır. Akademik seviyesi yüksek ve nitelikli olacak bu tür üretimlerin modern Batı kültürüne ve medeniyetine vaad ettiği katkı ve zenginlik de inkâr edilemez bir potansiyeldir. Dergide sadece müslüman ilim insanlarının değil, İslâmî ilimlerin değişik sahalarında uzman olup İslâm dinine ve müslümanlara sempatiyle yaklaşabilen Batılı akademisyenlerin de çalışmaları neşredilecektir.

Derginin ilk sayısında Alfred Guillaume (“The Biography of the Prophet in Recent Research”), Abdul Kareem Julius Germanus (“Studies in Arabic Lexicography”), James N. D. Anderson (“The Sharī‘a and Civil Law”) ve Ann K. S. Lambton (“The Theory of Kingship in the Naṣīḥat ul-Mulūk of Ghazālī”) tarafından kaleme alınmış dört makalenin yanında yedi kitap değerlendirmesi vardır. Takip eden sayılarda Ali Abdülkādir, Ebûbekir Sirâceddin (Martin Lings), Muhammed Hamîdullah, Frithjof Schuon (Îsâ Nûreddin), Abdüllatîf et-Tîbâvî, W. Montgomery Watt, Arthur J. Arberry, Douglas M. Dunlop gibi ilim insanları gerek makale gerekse kapsamlı kitap değerlendirmesi yazılarıyla sıklıkla dergiye katkıda bulunmuşlardır.

Derginin kurucu editörlüğünü yapan Ali Abdülkādir ilk iki sayının neşrinden sonra editörlük vazifesini Hamûde Gurebâ’ya (Hammouda Ghoraba) devretmiş, sonraki yıllarda ise İbrâhim Abdülhamîd (Ibrahim Abdel Hamid), Bedevî Abdüllatîf Avad (B. A. Awad), Muhammed Ebü’l-Hayr Zekî Bedevî (M. A. Zaki Badawi), Ali Abdullah Muğram el-Gāmidî (A. A. Mughram), Hamed Abdullah el-Mâcid (Hamad A. Al-Majed) ve halen (2023) iş başında olan Ahmed ed-Dübeyyân (Ahmad Al-Dubayan) editörlük yapmıştır. Dergi editörleri başlangıçta Mısırlı ve Ezher eğitimli şahsiyetler iken daha sonraları İslâm Kültür Merkezi’nin ana finansörü olan Suûdî yönetiminin belirlediği isimler bu göreve getirilir olmuştur. Derginin idaresinde ve editörlüğünde gerçekleşen bu değişim yayın politikasına da yansımış gözükmektedir. Zira ilk sayılardaki konu ve yazar renkliliğinin daha sonraları, 1978’den itibaren, daralmaya başladığı gözlemlenmektedir. İlk sayılarda klasik İslâm ilimleri, düşüncesi, tarihi, kültürü, medeniyeti ve sanatlarını topluca kuşatmaya çalışan bir yayın politikası hâkim görünürken, sonraları daha çok modern araştırmaların öne çıkarıldığı bir format benimsenmiş gibidir. İlk sayılarda bu klasik literatürle ilgili Batı’da üretilen akademik çalışmalar hakkında alanlarında yetkin isimlerce kaleme alınan hacimli ve dolgun kitap değerlendirmeleri, sonraki sayılarda hem nicelik hem de nitelik olarak seviye kaybetmiştir. Ayrıca ilk sayılarda müslüman olan ve olmayan akademisyenlerin mütecânis bir oranla dergiye katkı sundukları gözlemlenirken, sonraları şarkiyatçıların araştırmaları gitgide azalan bir oranda dergide yer almaya başlamıştır.