ÜMMÜ HÂLİD

Adı Eme olmakla birlikte oğlu Hâlid doğduktan sonra künyesiyle tanındı. Babası Hâlid b. Saîd ilk müslümanlardan ve Resûl-i Ekrem’in kâtiplerindendi. Annesi de ilk müslümanlardan Ümeyme (Ümeyne, Hümeyne) bint Hâlid (Halef) el-Huzâiyye’dir. Hâlid ile Ümeyme müşriklerin baskısı yüzünden Habeşistan’a hicret etmek zorunda kaldı. Ümmü Hâlid ve kardeşi Saîd orada dünyaya geldi. 7 (629) yılında müslümanlar Medine’ye dönünceye kadar Ümmü Hâlid, Habeşistan’da müslüman göçmenlerden oluşan bir çevrede büyüdü. Habeşistan’dan Medine’ye dönmek üzere hazırlık yapılırken Habeşistan Necâşîsi Ashame onları uğurlamaya geldi ve kendilerinden Hz. Peygamber’e selâmını götürmelerini istedi. Medine’ye vardıklarında Ashame’nin selâmını Resûl-i Ekrem’e bildiren grubun içinde çocuk yaştaki Ümmü Hâlid de vardı.

Ümmü Hâlid’in hayatındaki en önemli olaylardan biri Resûlullah’ın ona bir elbise hediye etmesidir. Bir defasında Hz. Peygamber’e gönderilen hediyeler arasında üzerinde sarı, kırmızı ve siyah küçük desenler bulunan yünlü kumaştan bir elbise çıkmış, Resûl-i Ekrem de yanındakilere, “Bu elbiseyi kime vereyim?” diye sormuştu. Onlar cevap vermeyince Hz. Peygamber Ümmü Hâlid’i getirmelerini söylemiş ve elbiseyi ona giydirdikten sonra kumaşın üstündeki desenlere bakarak Habeş dilinde, “Ümmü Hâlid! Güzel, güzel (senâh, senâh)” diye iltifat etmiş, ardından da iki veya üç defa “Üstünde eskit, yenisini giy!” şeklinde dua etmiştir (Buhârî, “Cihâd”, 188; “Libâs”, 22, 32). Ümmü Hâlid aynı gün Hz. Peygamber’in arkasına geçerek sırtındaki nübüvvet mührünü ellemiş, onu gören babası kendisine engel olmak isteyince Resûl-i Ekrem ona çocuğu rahat bırakmasını söylemiş (Buhârî, “Cihâd”, 188; “Edeb”, 17), böylece Ümmü Hâlid nübüvvet mührüne dokunan ender kişilerden biri olmuştur. Ümmü Hâlid bu elbiseyi ömrü boyunca sakladı. Elbisenin Resûlullah’ın hediyesi olduğunu öğrenenler kendisini ziyaret eder, ondan bu olayı anlatmasını ve elbiseyi kendilerine göstermesini isterlerdi.

Zübeyr b. Avvâm ile evlenen Ümmü Hâlid’in bu evlilikten Hâlid, Amr, Habîbe, Sevde ve Hind adlı çocukları dünyaya geldi. Ümmü Hâlid’in vefat tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber Zehebî onun en son vefat eden kadın sahâbî olduğunu tahmin etmektedir. Ümmü Hâlid’in uzun yaşamasında Hz. Peygamber’in ona elbisesini uzun süre giymesi yönündeki duasının etkili olduğu söylenmiştir. Kaynaklarda Ümmü Hâlid’in iki hadis rivayet ettiği görülmektedir. Bunlardan birinde Resûl-i Ekrem’den aldığı hediyeden söz edip nübüvvet mührüne dokunduğunu anlatmış, diğerinde Hz. Peygamber’i kabir azabından Allah’a sığınırken işittiğini söylemiştir (Buhârî, “Cenâʾiz”, 87; “Daʿavât”, 37). Kendisinden tâbiîn muhaddislerinden Saîd b. Amr b. Saîd, Mûsâ b. Ukbe el-Medenî ve İbrâhim b. Ukbe el-Medenî rivayette bulunmuştur.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2012 yılında İstanbul’da basılan 42. cildinde, 320 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.