https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulcelil-i-bilgrami
1071’de (1661) Hindistan’ın Kannûc şehrinin yakınlarındaki Bilgrâm kasabasında doğdu. İlk öğrenimini orada yaptı. Daha sonra Agra’da Sultan Evrengzîb’in kâtiplerinden Fezâil Han’dan ders aldı. Leknev divan riyâsetine tayin edilen Şah Hüseyin Han ile birlikte Leknev’e giderek orada beş yıl kaldı. Leknev’de Şeyh Gulâm Nakşibend’den dil ve edebiyat, Delhi’de Seyyid Bilgrâmî’den hadis okudu ve icâzet aldı. Başta İslâm felsefesi ve Arap edebiyatı olmak üzere çeşitli ilimlerde büyük başarı gösterdi. Daha sonra Sultan Evrengzîb’in ordusuna katıldı. 1700’de Gucerât eyaleti vak‘anüvisliğine tayin edilerek Dekken’e gitti ve dört yıl bu görevde kaldı. Beker ve Sivîstan’da da aynı görevlerde bulundu. İki defa kısa sürelerle uzaklaştırıldığı bu görevlerinden 1714’te ayrılarak Şahcihanâbâd’a gitti. Ancak bir süre sonra tekrar memuriyet hayatına döndü. Yerine oğlu Seyyid Muhammed’in tayin edilmesi için istifa ettiği 1718 yılına kadar, Sultan Ferruhsiyer’in yanındaki vak‘anüvislik görevinde kaldı. Bu istifasından sonra doğum yeri Bilgrâm’a gitti. Bir yıl sonra Delhi’ye geri döndü. 7 Aralık 1725’te öldü. Naaşı Bilgrâm’a götürülerek orada defnedildi.
Eserleri. 1. İnşâ-yı Celîl. Sultan Evrengzîb’in savaşlarını ve Dekken’in fethini anlatan Farsça otuz yedi sayfalık küçük bir eserdir (Leknev 1854).
2. Münşeʾât-ı Celîl. Mektupları, çeşitli yazıları ve hâtıralarını ihtiva eder (Kalküta, ts.).
Mensur eserlerinin yanı sıra Arapça, Farsça, Türkçe ve Hintçe şiirleri olan Abdülcelîl, tarih düşürmesiyle de ün yapmıştır. Farsça bir mesnevisinde Hint müziğinden de bahsetmektedir. Ayrıca el-Ḥükmü’l-ʿirfâniyye ve er-Risâle fî cüzʾin lâ yetecezzeʾ adlı Arapça iki eseri olduğu kaydedilmektedir. Abdülcelîl’in geniş bir biyografisi ile birlikte eserlerinin önemli bir bölümü, Makbûl Ahmed Samdânî tarafından Urduca kaleme alınan Ḥayât-ı Celîl (Allahâbâd 1929) adlı eserde yer almaktadır.
BİBLİYOGRAFYA
Gulâm Ali Âzâd, Sübḥatü’l-mercân, Bombay 1303/1886, s. 79-82.
M. Kudretullah Gûpâmevî, Teẕkire-i Netâʾicü’l-efkâr, Bombay 1336 hş./1957, s. 491-493.
Abdülhay el-Hasenî, Nüzhetü’l-ḫavâṭır, VI, 139-140.
Storey, Persian Literature, I/1, s. 712.
Muhammad Ishaq, India’s Contribution to the Study of Hadith Literature, Dacca 1976, s. 161-162.
[T.H.], “Bilgrâm”, İA, II, 613.
A. S. Bazmee Ansari, “Bilgrāmī”, EI2 (İng.), I, 1219.
Zübeyd Ahmed, “ʿAbdülcelîl”, UDMİ, XII, 819-822.
