ABDÜLHALİM GALİB PAŞA

İstanbul’da doğdu. Şiirlerinde “Galib” dışında “Niğdeli Galib” mahlasını da kullanmasından (Mutâyebât-ı Türkiyye, s. 52, g.19/7) Niğdeli olduğu anlaşılmaktadır. “Türk Galib” lakabıyla tanınmasının sebebi Kastamonu ağzıyla yazdığı şiirleri Mutâyebât-ı Türkiyye adlı kitapta toplamasıdır (Pakalın, VIII, 105). Maliye Mektûbî Dairesi’ne kâtip olarak girdi. Kaptanıderyâ Çengeloğlu Tâhir Paşa’nın mühürdarlığı zamanında ve Tâhir Paşa Aydın vilâyeti müşiri iken hâcegânlık rütbesiyle divan kâtipliği görevinde bulundu. Ayrıca Marmara voyvodalığı, eski sadrazam Dârendeli İzzet Mehmed Paşa’nın Akkâ eyaleti valiliği (1840) sırasında Şam’da divan kâtipliğini, postahane kâtipliği, Posta Nâzırı Hüseyin Bey’in mühürdarlığını ve mâbeyin başmemuru Hâmid Paşa’nın kâtipliğini yaptı. Ardından üçüncü derece ile Urfa-Viranşehir kaymakamlığına, bir süre sonra Ankara defterdarlığına tayin edildi. 1848’de İstanbul’a döndü. 1849’da Batum ve 1851’de Tırnova kaymakamlığına getirildi. 1853’te beylerbeyilik rütbesiyle paşa oldu. Eski Dahiliye Nâzırı Ebûbekir Hâzım Bey (Tepeyran) hâtıralarında Galib Paşa’nın Antalya’da bir, Niğde’de iki defa mutasarrıflık yaptığını söyler (a.g.e., VIII, 105). Sultan Abdülaziz’e sunduğu kasidesinde orduya sadakatle hizmet ettiğini, fakat rütbesinin alınıp Bursa’ya sürgüne gönderildiğini, üç yıl önce oradan döndüğünü, parasızlık yüzünden hizmetkârlarının dağıldığını ve esnafa borçlandığını ifade eder (Mutâyebât-ı Türkiyye, s. 28-37, K1/b.22-23). Son görevi Amasya mutasarrıflığıdır. Buradan ayrılıp İstanbul’a geldi ve 10 Eylül 1876 tarihinde vefat etti (Sicill-i Osmânî, III, 729). Kabri Üsküdar’dadır. Dîvân-ı Muhâsebât ve Şûrâ-yı Devlet reisliğiyle Adliye ve Nâfia nâzırlıkları yapan Hasan Fehmi Paşa kölesi veya evlâtlığı iken sonradan damadı olmuştur (Pakalın, VIII, 105).

Galib Paşa’nın bilinen tek eseri Mutâyebât-ı Türkiyye’dir. Mensur bir mukaddime ile başlayan eser Sultan Abdülaziz’e sunulan kırk üç beyitlik bir kaside, Abdülaziz’in Avrupa seyahatinden dönüşü üzerine yazılmış bir kıta, bir tahmîs, bir şarkı ve yetmiş dokuz gazelden meydana gelmektedir. İbnülemin bu eserde yer almayan “âlem bu ya” redifli bir gazelini yayımlamıştır (Son Asır Türk Şairleri, I, 449-451). Kastamonu yöresi ağzıyla yazılmış olan ve altmış iki şiir içeren eserin anlaşılabilmesi için Galib Paşa 898 mahallî kelimenin anlamını sayfa kenarlarında açıklamış, mizahî bir dille yazdığı eserini eğlenceli vakit geçirmek amacıyla kaleme aldığını belirtmiştir. Eser atasözleri ve deyimler, Kastamonu yöresinin az bilinen kelimelerini ve bölgeye ait yemek adlarını içermesi bakımından önemlidir. Mutâyebât-ı Türkiyye orta boyda elli beş sayfa, harekeli, nesih hattıyla ve taş basması olarak yayımlanmıştır. Sultan Abdülaziz’in 7 Ağustos 1867 tarihinde Avrupa gezisinden dönüşü üzerine şairin yazdığı kıta (s. 8) eserin 1867 yılında veya bu yıl civarında kaleme alındığını ya da bastırıldığını düşündürmektedir. Yayımlandığı tarihten itibaren ilgi gören eser çeşitli dil ve içerik incelemelerine konu olmuştur. Macar Türkologu Thúry József eseri dil bakımından ele almış, Ercüment Muhip kırk altı, Murat Bardakçı on dokuz, Mustafa Kaçalin yirmi yedi gazelini bugünkü Türkçe’ye aktarmıştır. Filiz Bingölçe eserin tamamını yayıma hazırlamıştır (bk. bibl.).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 28 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.