https://islamansiklopedisi.org.tr/acemi-b-ebu-bekir
Adına, Nahcıvan’da Mümine Hatun Türbesi’ndeki bir kitâbede rastlanmıştır. 582 yılı Muharreminde (1186) yapımı biten türbenin kapı üstündeki kitâbesinden, buranın Atabegler’den Şemseddin İldeniz tarafından yaptırıldığı öğrenilmektedir (bk. MÜMİNE HATUN KÜLLİYESİ). Bu kitâbede “Acemî bin Ebî Bekr el-Bennâ en-Nahcuvânî” olarak kaydedilen isminden mimarın veya türbenin çok itinalı ve son derece zengin dış süslemesini yapan ustanın aslen Nahcıvanlı olduğu anlaşılmaktadır. Kitâbeleri okuyan M. Hartmann, “Acemî” adının doğru olarak çözülebildiği hususunda tereddütlüdür. Aynı yerde Kümbed-i Atâ Baba denilen, kitâbesinde 557 yılı Şevvalinde (1162) yapıldığı belirtilen ve Atabegler’in ileri gelenlerinden Yûsuf b. Kesîr’e (Hartmann’a göre Küseyr) ait türbenin de onun eseri olduğu Mayer tarafından ileri sürülmüşse de yayımlanan kitâbede bu hususta bir açıklık yoktur. Bazı kaynaklara göre, Mümine Hatun, Şemseddin İldeniz’in zevcesi olmadan Selçuklu Hükümdarı II. Tuğrul Bey ile evli idi. Ancak kitâbenin bazı kısımlarının noksan oluşu yüzünden bu hususlar karanlık kalmaktadır.
1880’lere kadar bu zengin süslemeli türbenin önünde çifte minareli büyük bir kapı, yakınında Atabegler’in sarayı ile bir cami harabesi de bulunuyordu. Böylece Mümine Hatun Türbesi bir külliyenin içinde idi. Türbe dışında kalan bütün yapılar geçen yüzyılın sonlarına doğru tamamen ortadan kaldırılmıştır. Son yıllarda türbe restore edilmiş ise de külâhı tamamlanmadan bırakılmış, etrafı da bir park halinde düzenlenmiştir. Türk sanatının en muhteşem eserlerinden biri olan türbe, mimarının üstün kabiliyetine işaret etmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
F. Sarre, Denkmäler persischer Baukunst: geschichtliche Untersuchung und Aufnahme muhammedanischer Backsteinbauten in Vorderasien und Persien, Berlin 1910, s. 11-15.
L. A. Mayer, Islamic Architects and Their Works, Genève 1956, s. 47-48.
M. Useynov v.dğr., İstoria Arkhitekturi Azerbaycana, Moskova 1963, s. 87-92.
Oktay Aslanapa, Kırım ve Kuzey Azerbaycan’da Türk Eserleri, İstanbul 1979, s. 67-73.
A. B. Salamzâde – K. M. Mamedzâde, Azerbaycan Memarlığının Nahçevan Mektebi Abideleri, Bakû 1985, s. 106-119.
N. de Khanikoff, “Sur quelques inscriptions musulmanes du Caucase”, Mélanges asiatiques, I, Paris 1850, s. 245-249.
N. de Khanikoff, “Memoires sur les inscriptions musulmanes du Caucase”, JA, V/20 (1862), s. 114.
E. Jacobsthal, “Mittelalterliche Backsteinbauten zu Nachtschewân”, Deutsche Bauzeitung, XXXIII, Berlin 1899, s. 526 vd.
Görseller
