AHMED BÂDÎ EFENDİ

İbrâilli Kaltakkıran Mehmed Ağa’nın oğludur. Edirne’de Kirişhane semtinde doğdu. İlk tahsilini mahalle mektebinde yaptıktan sonra Selimiye Camii’nde özel olarak Arapça ve Farsça ile fıkıh, hesap ve hat dersleri aldı. Babasının ölümü üzerine ailesini geçindirmek için bir taraftan tahsiline devam ederken diğer taraftan da hattatlık, nakkaşlık ve sıvacılık gibi işler yaptı. Bilhassa hat sanatında büyük bir kabiliyet gösterdi. Sülüs, nesih, celî ve rik‘a üzerine çalıştı ve devrin meşhur hattatlarından icâzet aldı. Ancak kendisinin de bildirdiğine göre sadece celî hat ile yazılmış levhalar bıraktı (Riyâz-ı Belde-i Edirne, III, 607).

Bâdî Efendi 1863’ten 1866’ya kadar Filibe, Edirne, Tekirdağ, Vize ve Lüleburgaz seyyar arazi tahrir memurluklarında bulundu. 1868’de Edirne vilâyeti üçüncü sınıf emlâk muharriri, 1869’da başkâtip oldu. 1871’de vilâyet tahrir emlâk mümeyyizliğine terfi ettikten sonra Yanya, Bosna, Kastamonu vilâyetlerinde çalıştı. 1883 yılında Trabzon vergi tahrir müdürü oldu; aynı yıl ikinci sınıf Osmanlı rütbesiyle mükâfatlandırıldı. 1884’te Diyarbekir, 1889’da Edirne vilâyeti vergi ve tahrir müdürlüklerinde bulundu. Burada iken oğlu Fâik Bey’in meşrutiyetçiler arasında yer alması, Konya emlâk müdürlüğü görevi ile Edirne’den uzaklaştırılmasına sebep oldu. 1901’de Bursa vilâyeti vergi ve tahrir müdürlüğünde bulundu ve gösterdiği faydalı hizmetlerden dolayı üçüncü rütbeden Osmanlı nişanı ile taltif edildi. 1907’de emekli oldu; tedavi için gittiği İstanbul’da öldü. Mezarı Eyüp’te Merdivenli Kabristan’dadır.

Eserleri. Ahmed Bâdî Efendi asıl şöhretini Edirne üzerine yazdığı eserlerle kazanmıştır. En ünlü eseri olan üç ciltlik Riyâz-ı Belde-i Edirne’de Edirne tarihi, âbideleri ve meşhurları hakkında bilgi verilmektedir. Müsveddesi Edirne Selimiye Kütüphanesi’nde (nr. 2315/1-3) bulunan eserin temize çekilmiş nüshası İstanbul Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ndedir (nr. 10391-10393). Kitap, Edirne hakkında yegâne kaynak durumundaki Hibrî Abdurrahman Efendi’nin Enîsü’l-müsâmirîn adlı eseri yer yer tashih edilerek eksiklikleri giderilmek suretiyle hazırlanmıştır. Devâyih-i Vilâyet-i Edirne adlı diğer eseri ise Edirne vilâyetine bağlı yerlerden bahseder. Yazma halindeki diğer eserleri ise şunlardır: Armağan (manzum ve mensur atasözleri); Masâdır-ı Lisân-ı Fârisî (Türkçe’den Farsça’ya, Farsça’dan Türkçe’ye olmak üzere masdarları göstermektedir); Divan; Tavzîhu’l-ebvâb alâ teshîli’l-hisâb.

Hattatlığı yanında şairliği de bulunan Ahmed Bâdî Efendi’nin çoğu yazma eserlerden meydana gelen 1000 ciltlik kütüphanesi, ölümünden sonra oğlu Fâik Bey tarafından Edirne Selimiye Kütüphanesi’ne bağışlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 46-47 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.