AHMEDÎ, Akkoyunlu

Türk edebiyat tarihinde yakın zamana kadar varlığı bilinmeyen bu Akkoyunlu şairi yeni bulunan bir Yûsuf u Zelîha mesnevisinden hareketle ilim âlemine tanıtılmıştır (bk. bibl.).

Latîfî, tezkiresinde Likāî’yi anlatırken onun Ahmedî’nin Yûsuf u Zelîha’sına bir nazîre yazdığını söyler. Ahmedî ve Likāî’nin Yûsuf u Zelîha’ları bugüne kadar ele geçmediğinden Latîfî’nin bahsettiği Yûsuf u Zelîha’nın, XV. yüzyıl divan şairlerinden İskendernâme ve Dâstân-ı Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osmân yazarı Ahmedî’ye ait olabileceği kabul edilmişti. Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde (yazma nr. 51) Ahmedî adına kayıtlı bulunan Yûsuf u Zelîha, ilk bakışta İskendernâme müellifi Ahmedî’ye isnat edilen eser olabileceği izlenimini uyandırmakta ise de “sebeb-i te’lîf” bölümünden, Akkoyunlu hükümdarlarından Sultan Yâkub zamanında (1478-1490) kaleme alındığı anlaşılmaktadır. Bu durumda eserin 815’te (1412-13) vefat eden Ahmedî’ye ait olamayacağı kesindir. Nitekim şair de eserini Akkoyunlu ümerâsından Sûfî Halîl’in isteği üzerine yazdığını belirtmektedir. Osmanlı şuarâ tezkireleri ve diğer kaynaklarda bu tarihlerde yaşamış aynı adı taşıyan bir başka şair bulunmadığına göre, ortaya yeni bir şair ve eseri çıkmaktadır. Ahmedî hakkında şimdilik bütün bilgimiz Akkoyunlu hükümdarlarından Sultan Yâkub zamanında yaşadığı, Anadolu’ya sefere çıkan Sûfî Halîl’in bir gece kendisini çağırarak bir “kıssa-i Yûsuf” yazmasını istediği, onun da ertesi gün ordudan ayrılarak Tebriz’e gelip eserini elli yedi günde tamamladığından ibarettir (vr. 4^a-5^b). Bütün bunlardan, Latîfî’nin Yûsuf u Zelîha’sı olduğunu söylediği Ahmedî’nin Akkoyunlu Ahmedî olduğu ortaya çıkmaktadır. Eserin Brill Yayınevi tarafından satışa çıkarılan diğer bir nüshası görülememiştir (bk. The Middle East 568, October 1987, nr. 705).

Akkoyunlu Ahmedî’nin başka bir eseri de bugüne kadar Ahmedî’ye ait sanılan Attâr’ın Esrârnâme adlı eserinin tercümesidir. 884’te (1479-80) Tebriz’de ve yine Sûfî Halîl adına kaleme alınan Esrarnâme Tercümesi’nin birçok yazma nüshası bulunmaktadır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 167-168 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.