Arama - TDV İslâm Ansiklopedisi

ALP
Eski ve yeni birçok Türk lehçesinde “kahraman, cesur, yiğit ve gazi” mânalarına gelen şahıs adı, sıfat ve unvan.

DEYRÜLA‘VER دير الأعور
Çevresinde meydana gelen bazı olaylar sebebiyle meşhur olan Kûfe yakınlarında bir manastır ve aynı adla anılan yer.

İLTİZAM الالتزام

Bir lafzın, zihin tarafından konusuyla bağlantılı görülen başka bir varlık ve mânaya delâlet etmesi anlamında mantık terimi.bk. DELÂLET الدلالة

MÜCMEL المجمل
Sözün sahibi tarafından bir açıklama yapılmadıkça kendisiyle neyin kastedildiği anlaşılmayan lafız mânasında usûl-i fıkıh terimi.

MÜŞÂKELE المشاكلة
Söz içinde bir kelimenin başka bir anlam ve bağlamda tekrar edilmesi mânasında edebî sanat.

GAYBET الغيبة
Özellikle İsnâaşeriyye inancında görülen, on ikinci imamın ölmeden insanlar arasından ayrılıp gizlenmesi mânasında bir terim.

SÂKÎNÂME ساقينامه
Doğu edebiyatlarında içkili sohbet meclislerini ve bunlarla ilgili unsurları gerçek ve mecazi mânasıyla anlatan manzume.

TEVÂTU’ التواطؤ

Bir lafzın çeşitli tikel varlıklar arasındaki ortak anlamı eşit derecede ifade etmesi mânasında mantık terimi.bk. TEŞKÎK التشكيك

ÂM العامّ
“Bir kullanımda sözlük anlamına uygun olarak bütün fertleri istisnasız bir şekilde kapsayan lafız” mânasına usûl-i fıkıh terimi.

BUTLÂN البطلان
Bir ibadetin veya hukukî işlemin temeldeki bir eksiklik veya bozukluk sebebiyle hükümsüz olması mânasında kullanılan fıkıh terimi.

TAZMİN التضمين
Şiirde alıntı yapma; bir kelimeyi başka bir kelimenin anlamını da içerecek biçimde kullanma mânasında dil ve edebiyat terimi.

A‘MÂL الأعمال

bk. EBDÂN; ŞİRKET

KEVN الكون
Toplumda bulunmak, kâf ve nûn (kün) vasıtasıyla yaratılan her şey, varlık ve oluş gibi mânalara gelen bir tasavvuf terimi.

BÂBIÂLİ باب عالي
XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren Paşa Kapısı ve Sadâret Dairesi, nezâretlerin kurulmasından sonra da Osmanlı hükümeti mânasında kullanılan bir tabir.

İŞARET الإشارة

Lafzın, sevkediliş amacı dışında kalan, fakat asıl mânadan ayrılmayan ve onun gereği olan ikincil bir mânaya delâleti anlamında fıkıh usulü terimi.bk. DELÂLET الدلالة

TERDÎD الترديد
Beyit veya söz içinde bir kelime yahut ifadenin iki farklı anlam ve bağlamda tekrar edilmesi mânasında bedî‘ terimi.

TEVLÎD التوليد
İstişhâd asrından sonra ortaya çıkan kelimeler, yeni kelime türetimi ve mevcut kelimelere yeni anlam yükleme mânasında filoloji, başka bir şairin kelime, söz ve temasını farklı şekilde kullanma anlamında belâgat terimi.

VEFK الوفق
Harf, rakam, kelime, esmâ-i hüsnâ, âyet ve sûrelerin belli bir düzene göre kareler içine yazılarak bunda bâtınî mânalar arayan bir tılsım türü.

ARZA العرضة
Her yıl ramazan ayında, o zamana kadar nâzil olan âyet ve sûreleri Cebrâil’in Hz. Peygamber’e, onun da Cebrâil’e okuması mânasına bir terim.

TEVŞÎ‘ التوشيع

bk. ITNÂB; TATRÎZ