Arama - TDV İslâm Ansiklopedisi

BEYZÂ البيضاء
Allah’tan ilk feyezan eden varlık olan akl-ı evvel veya melekût âlemi anlamında kullanılan tasavvuf terimi.

İN‘İKAD الانعقاد
Akdin kuruluşunu ve hukukî varlık kazanmasını ifade eden İslâm hukuku terimi.

MA‘KŪL المعقول
Akılla kavranabilen, düşünülür olan varlık ya da kavram anlamında felsefe terimi.

ZİMMET الذمّة
İnsanın hak ve borçlarının varlık zemini anlamına gelen ve büyük ölçüde modern hukuktaki kişilik kavramına tekabül eden fıkıh terimi.

el-ESFÂRÜ’l-ERBAA الأسفار الأربعة
Molla Sadra’nın (ö. 1050/1641) varlık ve bilgi konusunu incelediği en önemli eseri.

MATERYALİZM
Maddî âlemin ötesinde herhangi bir varlık alanı tanımayan dünya görüşü.

MUGAYYEBÂT المغيّبات
Akıl ve duyular yoluyla bilinemeyen varlık ve olaylar alanı.

ARŞ العرش
Mutasavvıflara göre ilk ve en geniş varlık mertebesi, insân-ı kâmilin kalbi.

GAYB الغيب
Akıl ve duyular yoluyla hakkında bilgi edinilemeyen varlık alanı.

EYS الأيس
Bazı ilk devir İslâm filozofları ve kelâmcıları tarafından varlık veya var olan nesneler için kullanılan terim.

TÂGŪT الطاغوت
Hak yoldan saptıran, bazılarınca yaratılmışlık üstü konumunda tutulan varlık anlamında bir Kur’an terimi.

HAYAL الخيال
İslâm düşüncesinde insanî nefsin idrak güçlerinden biri; âlemdeki bir varlık mertebesinin adı.

İLTİZAM الالتزام

Bir lafzın, zihin tarafından konusuyla bağlantılı görülen başka bir varlık ve mânaya delâlet etmesi anlamında mantık terimi.bk. DELÂLET الدلالة

MÂ BA‘DE’t-TABÎA ما بعد الطبيعة
Aristo’nun (ö. m.ö. 322) Metafizika’sının İslâm literatüründeki adı; varlık ve bilgi problemleriyle felsefenin bu problemleri inceleyen disiplini için kullanılan felsefe terimi.

et-TUHFETÜ’l-MÜRSELE التحفة المرسلة
Muhammed b. Fazlullah el-Burhânpûrî’nin (ö. 1029/1620) sûfîlerin varlık ve mertebeleri hakkındaki görüşlerine dair eseri.

KEVN الكون
Toplumda bulunmak, kâf ve nûn (kün) vasıtasıyla yaratılan her şey, varlık ve oluş gibi mânalara gelen bir tasavvuf terimi.

KÜLLÎ الكلّي
Türün altındaki fertleri ifade eden lafız ve bu lafzın gösterdiği varlık anlamında felsefe ve mantık terimi.

ÂLEM العالم
Duyu ya da akıl yoluyla kavranabilen veya mevcudiyeti düşünülebilen, Allah’ın dışındaki varlık ve olayların tamamını ifade eden terim.

CİN الجن
Duyularla idrak edilemeyen ve insanlar gibi ilâhî emirlere uymakla yükümlü tutulan varlık türü.

ZÂHİR الظاهر
Açık lafızların en alt derecesini belirten fıkıh usulü terimi; bâtının zıddı, varlık ve olayların görünen yüzü, nasların literal anlamı için kullanılan genel bir kavram.