ASLANAPA, Oktay

17 Aralık 1914’te Kütahya’da doğdu. Babası Mehmed Celâl Bey, annesi Esma Hacer Hanım’dır. İlk ve orta öğrenimini aynı şehirde, liseyi Bursa’da tamamladı. 1934’te Yüksek Öğretmen Okulu sınavını kazanarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne kaydoldu. 1938’de mezun olduktan sonra ihtisas için Almanya’ya gönderildi. Marburg Üniversitesi’nde bir yıl çalıştı. II. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine Türkiye’ye dönerek askerlik görevini yerine getirdi ve ardından bu defa Viyana’ya gitti. 1943’te doktorasını bitirince yurda döndü. Aynı yılın ekim ayında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde yeni kurulan Sanat Tarihi Kürsüsü’ne asistan olarak girdi. Burada Viyana’dan hocası olan Ernst Diez ile birlikte çalıştı. 1948’de doçent, 1960’ta profesör oldu ve Sanat Tarihi Kürsüsü’nün başkanlığına tayin edildi. 1963 yılında Türk-İslâm Sanatı Kürsüsü’nü kurdu.

1977’de Sanat Tarihi Enstitüsü müdürlüğüne getirilen Aslanapa 1960 yılından itibaren başladığı sistemli arkeolojik araştırmalarla Türk sanatına önemli katkılar sağladı. Diyarbakır’da İçkale Artuklu Sarayı, İznik’te Sultan Orhan İmaret Camii ile çini fırınları, Kalehisar’da medrese, kervansaray ve hamamdan oluşan yapı topluluğu, Kayseri’de Keykubâdiye köşkleri, Konya’da Tâcülvezir Medresesi, Eski Van’da ulucami, Bursa Yenişehir’de Reyhan Paşa Mezarı ve Afyonkarahisar’da Hisarardı Medresesi’nde gerçekleştirdiği kazılara ait bulguları kitap, makale ve bildiriler aracılığıyla ilim dünyasına tanıttı. Anadolu’da asistanları ve öğrencilerinden oluşan kalabalık ekiplerle birlikte yüzey araştırmaları yaptı. Çok sayıda lisans üstü ve doktora tezi yönetti. Yurt içinde ve yurt dışında bilimsel toplantılara katıldı. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Atatürk Araştırma Merkezi, Alman Arkeoloji Enstitüsü ile bazı meslekî kuruluşlar ve vakıfların üyesi olan Aslanapa çeşitli armağan kitapların, İstanbul Üniversitesi’nin Sanat Tarihi Yıllığı’nın yayımlanmasına, yıllık seminerler, kongreler ve sergilerin düzenlenmesine öncülük etti. 1983’te emekliye ayrıldıysa da ilmî çalışmalarını ölünceye kadar sürdürdü. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk sanatı programında 2002 yılına kadar yüksek lisans ve doktora öğrencilerine İslâm sanatı dersleri verdi. Türk kültür tarihi ve Atatürk’ün kültür politikası derslerini okuttu. Ayrıca İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü’nde hocalık yaptı. 1 Nisan 2013 tarihinde öldü ve memleketi Kütahya’daki Sultanbağı Mezarlığı’na defnedildi. Türkiye’de Türk sanatı araştırmalarının gelişmesi ve yayın yoluyla tanıtılması için çalışmalarda bulunan Oktay Aslanapa bilim adamı kimliğinin yanı sıra mütevazi, kadirşinas ve vefalı kişiliğiyle tanınmıştır.

Eserleri: Osmanlılar Devrinde Kütahya Çinileri (İstanbul 1949), Edirnede Osmanlı Devri Âbideleri (İstanbul 1949), Karaman Devri Sanatı (İstanbul 1950, E. Diez ve Mahmut Mesut Koman ile birlikte), Türk Sanatı (İstanbul 1955, E. Diez ile birlikte), Türk Sanatı: Selçuklu ve Osmanlı Halıları, Çini ve Minyatür Sanatı (İstanbul 1961), Turkish Arts, Seljuks and Ottoman Carpets, Tiles and Miniature Paintings (İstanbul 1961), Anadolu’da Türk Çini ve Keramik Sanatı (İstanbul 1965), Türkische Fliesen und Keramik in Anatolien (İstanbul 1965), Turkish Art and Architecture (London 1971; New York 1972), Selçuklu Sanatı Bibliyografyası (İstanbul 1971), Türk Halı Sanatı (İstanbul 1972), Türk Sanatı (I-II, İstanbul 1972-1973), Selçuklu Halıları-Başlangıcından Onaltıncı Yüzyıl Ortalarına Kadar Türk Halı Sanatı (İstanbul 1973, Yusuf Durul ile birlikte), Kıbrıs’da Türk Eserleri (İstanbul 1975), Türk Sanatı Tarihi (I-II, Ankara 1976-1977), Kıbrıs’ta Türk Eserleri Haritası (İstanbul 1975, Ara Altun ile birlikte), Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı-14. Yüzyıl (Ankara 1977), Kırım ve Kuzey Azerbaycan’da Türk Eserleri (İstanbul 1979), İstanbul Üniversitesi: Kuruluş, Tarihçe, Teşkilat (İstanbul 1983), Türk Sanatı I-II (İstanbul 1984), Osmanlı Devri Mimarisi (İstanbul 1986), Türk Halı Sanatının Bin Yılı (İstanbul 1987), Mimar Sinan’ın Hayatı ve Eserleri (Ankara 1988), One Thousand Years of Turkish Carpets (İstanbul 1988), İznik Çini Fırınları Kazısı-II. Dönem 1981-1988 (İstanbul 1989, Ara Altun ve Şerare Yetkin ile birlikte), The İznik Tile Kiln Excavations-The Second Round (İstanbul 1989), Türk Sanatı: Başlangıcından Beylikler Devri Sonuna Kadar (I-II, Ankara 1990), Anadolu’da İlk Türk Mimarîsi: Başlangıcı ve Gelişmesi (Ankara 1991), Mimar Sinan (Ankara 1992), Türk Sanatı El Kitabı (İstanbul 1993), Türkiye’de Avusturyalı Sanat Tarihçileri ve Sanatkârlar-Österreichische Kunsthistoriker und Künstler in der Türkei (İstanbul 1993), Türk Cumhuriyetleri Mimarlık Âbideleri (Ankara 1996). Aslanapa bunların yanı sıra liseler için ders kitapları yazmış, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tezleri (1920-1946) adlı katalogu da yayıma hazırlamıştır (İstanbul 2004).

Çeşitli dergilerde çok sayıda makalesi, İslâm Ansiklopedisi, The Encyclopaedia of Islam ve Türk Ansiklopedisi’nde maddeleri bulunmaktadır (bir listesi için bk. Prof. Dr. Oktay Aslanapa 40. Hizmet Yılı, s. 5-14; Aslanapa Armağanı, s. 16-22; Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, s. 15-23).

Ayrıca hocası E. Diez’in Türk Sanatı: Başlangıcından Günümüze Kadar (İstanbul 1946) adlı kitabı başta olmak üzere çeşitli makalelerini Türkçe’ye çevirmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 126-127 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.