https://islamansiklopedisi.org.tr/bezzi
Aslen Fârisli (veya Hemedanlı) olup 170’te (786) Mekke’de doğdu. Dedelerinden Ebû Bezze’ye nisbetle Bezzî diye şöhret buldu. Kıraat ilmini babasından ve Abdullah b. Ziyâd, İkrime b. Süleyman, Vehb b. Vâzıh gibi devrinin tanınmış kıraat âlimlerinden öğrendi. İbn Kesîr kıraatini İkrime-Şibl b. Abbâd ve İsmâil b. Abdullah el-Kıst-İbn Kesîr isnadıyla aldı. Tanınmış kıraat âlimlerinden İshak b. Muhammed el-Huzâî, Hasan b. Hubâb, Ahmed b. Ferah, Ebû Abdurrahman Abdullah b. Ali, Ebû Rebîa b. İshak, Muhammed b. Hârûn, İbn Kesîr kıraatinin diğer râvisi Kunbül ve daha başkaları bu ilmi kendisinden tahsil ettiler. Süfyân b. Uyeyne, Müemmel b. İsmâil ve Mâlik b. Süayr gibi hocalardan hadis öğrendi. Hasan b. Hubâb, Mudar b. Muhammed el-Esedî gibi isimler de ondan hadis rivayet etti. Buhârî et-Târîḫu’l-kebîr’inde kendisinden rivayette bulundu. Bezzî Mekke’de vefat etti.
Kıraat ilminde büyük bir otorite olduğu hususunda görüş birliği bulunmakla beraber hadis konusundaki rivayetleri ihtiyatla karşılanmış, muttasıl olmayan rivayetleri muttasılmış gibi rivayet etmekle suçlanmıştır. Ebû Hâtim ve Ukaylî onun rivayetlerinin “münker” ve “zayıf” olduğunu söylemişlerdir.
Duhâ sûresi ve daha sonraki sûrelerin sonunda tekbir getirilmesi âdeti Bezzî ile başlamıştır. Bezzî böyle bir uygulamanın mevcut olduğunu müselsel bir senedle Hz. Peygamber’e dayandırmış ve Hâkim bu rivayeti el-Müstedrek’ine almışsa da (III, 304) hadisi sadece onun nakletmiş olması, ayrıca hadis rivayetinde kendisine güvenilmemesi sebebiyle bu rivayeti kabul görmemiştir. Ancak bu uygulama kurrâ arasında bir sünnetin yerine getirilmesi anlayışıyla yaygınlaşmış ve günümüze kadar devam etmiştir.
Mescid-i Harâm’da kırk yıl müezzinlik yapan Bezzî’nin, kıraat ilmini bizzat İbn Kesîr’den öğrenmediği halde, gerek İbn Mücâhid’in (ö. 324/936) Kitâbü’s-Sebʿa’sından sonra aynı asırda telif edilen kıraat kitaplarında (meselâ bk. İbn Galbûn, vr. 2a-11b), gerekse daha sonra kırâat-i seb‘a imamlarının râvi sayısını iki ile sınırlayarak yazılan kaynaklarda (meselâ bk. Mekkî b. Ebû Tâlib, s. 175-194) İbn Kesîr kıraatinin iki râvisinden biri olarak tercih edilmesinin sebebi, herhalde genel olarak bu ilimdeki otoritesiyle İbn Kesîr kıraatini icra etmedeki üstün başarısı ve buna bağlı olarak -Ebû Amr ed-Dânî’nin de belirttiği gibi (et-Teysîr, s. 3)- rivayetinin güvenle ve yaygın bir şekilde okunması olsa gerektir.
BİBLİYOGRAFYA
Ukaylî, eḍ-Ḍuʿafâʾ, I, 127.
İbn Mücâhid, Kitâbü’s-Sebʿa fi’l-ḳırâʾât (nşr. Şevkī Dayf), Kahire 1972, s. 92-93.
İbn Galbûn Tâhir b. Abdülmün‘im, et-Teẕkire fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱emân, Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 17, vr. 2a-11b.
Hâkim, el-Müstedrek, III, 304.
Mekkî b. Ebû Tâlib, Kitâbü’t-Tebṣıra fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ (nşr. Muhammed Gavs en-Nedvî), Bombay 1402/1982, s. 175-194.
Dânî, et-Teysîr (nşr. Otto Pretzl), İstanbul 1930, s. 3, 226-227.
a.mlf., Câmiʿu’l-beyân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿi’l meşhûra ve Kırâat İlmi Yönünden Tahlili (haz. Kemal Atik, doktora tezi, 1982), Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi, I, 38.
Enderâbî, Ḳırâʾâtü’l-ḳurrâʾi’l-maʿrûfîn (nşr. Ahmed Nasîf el-Cenâbî), Beyrut 1407/1985, s. 66-68.
İbnü’l-Bâziş, el-İḳnâʿ, s. 80, 87-90.
İbnü’l-Esîr, el-Lübâb, I, 149.
Zehebî, Maʿrifetü’l-ḳurrâʾ, I, 173-178.
a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XII, 50-51.
Fâsî, el-ʿİḳdü’s̱-s̱emîn, III, 142-143.
İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, I, 283-284.
İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, I, 119-120.
a.mlf., en-Neşr, I, 115-121.
İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, II, 120-121.
