https://islamansiklopedisi.org.tr/biblavi
Receb 1251’de (Kasım 1835) Yukarı Mısır’daki Asyût şehrine bağlı Deyrût kasabasının Biblâv köyünde doğdu. İlk öğrenimini ve Kur’an hıfzını burada tamamladıktan sonra Kahire’ye giderek Ezher’e girdi (1852). Burada Muhammed es-Sâvî, Muhammed İlîş, Muhammed el-İnbâbî, Ali b. Halîl el-Asyûtî, Hasûne en-Nevâvî ve Mansûr Kessâb gibi tanınmış hocalardan ders aldı ve tahsilini tamamladıktan sonra bir süre Ezher’le Hüseyin Camii’nde hocalık yaptı. 1280’de (1864) hacca gitti ve orada bazı âlimlerle görüşüp ilmî müzakerelerde bulundu. Bugünkü adı Dârü’l-kütübi’l-kavmiyye (Mısır Millî Kütüphanesi) olan Kütübhâne-i Hidîviyye’ye uzman tayin edildi (1881) ve daha sonra da buranın müdürlüğüne getirildi (1299/1882). Hizmet süresi boyunca kitapların tasnif ve kataloglanmasını gerçekleştirdi. Bu göreve gelmesinde aracı olan yakın arkadaşı Mahmud Sâmi el-Bârûdî’nin Urâbî Paşa ayaklanmasına karışması sebebiyle Hidiv Tevfik Paşa tarafından azledilen (1882) Biblâvî daha sonra Hüseyin Camii’ne hatip tayin edildi ve 2 Safer 1311 (15 Ağustos 1893) tarihinden itibaren de vazifesini şeyh (şeyhu hidme) olarak sürdürdü. 6 Şevval 1312’de (2 Nisan 1895) Muhammed Tevfîk el-Bekrî’nin istifasıyla boşalan nakîbüleşraflık vazifesine tayin edildi. Mart 1902’ye kadar sürdürdüğü bu görevi sırasında “Lâihatü nikābeti’l-eşrâf” adlı bir dizi yönetmelik çıkarılarak bu kadro Evkaf Bakanlığı’na bağlandı. 2 Zilhicce 1320’de (2 Mart 1903) farklı adayları desteklemekte olan hidiv ve bakanları arasındaki bir uzlaşma neticesinde Selim el-Bişrî’den boşalan Ezher şeyhliği kadrosuna tayin edildi. Hidiv ile arasının açılacağını bildiği halde Muhammed Abduh’un reformcu görüşlerini destekledi. Fakat bu reformların uygulamaya aksettirilmesi yolundaki gayretleri hidivin sürekli baskıları sebebiyle sonuç vermediği gibi ciddi bir itibar kaybına da uğrayınca iki yıl sürdürebildiği bu görevinden 9 Muharrem 1323’te (16 Mart 1905) istifa etmeye mecbur kaldı. Aynı yıl 3 Zilkade’de (30 Aralık) vefat eden Biblâvî’nin cenaze namazı Hüseyin Camii’nde kılındıktan sonra Karâfetülmücâvirîn Mezarlığı’nda Bustânü’l-ulemâ bölümüne defnedildi.
Oğulları Muhammed el-Biblâvî (ö. 1954) ve Mahmud el-Biblâvî de (ö. 1931) Mısır’ın tanınmış âlimlerindendir. Biblâvî’nin eserlerinden bazıları şunlardır: el-Envârü’l-Ḥüseyniyye ʿalâ risâleti’l-Emîriyye. Muhammed el-Emîr es-Sagīr’in (ö. 1246/1830) âşûrâ günü ile ilgili müselsel hadisleri ihtiva eden Müselselü ʿâşûrâʾadlı müsnedi üzerine yapılmış bir şerhtir (Kahire 1305). İʿcâzü’l-Ḳurʾân (Ravżatü’l-medâris’te neşrettiği makalelerdir), İcâze ile’ş-Şeyḫ Muḥammed b. Ḥâmid el-Merâġī el-Mâlikî.
BİBLİYOGRAFYA
Serkîs, Muʿcem, I, 522-523.
Zekî M. Mücâhid, el-Aʿlâmü’ş-Şarḳıyye, Kahire 1950, II, 140.
Ziriklî, el-Aʿlâm, V, 171-172.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VII, 181-182.
el-Ḳāmûsü’l-İslâmî, I, 270.
Şüyûḫu’l-Ezher, Kahire, ts. (Vizâretü’l-i‘lâm), s. 30-31.
M. Abdülalîm Hüseyin, “Meşyeḫatü’l-Ezheri’ş-şerîf”, el-Ezherü’ş-şerîf fî ʿîdihi’l-elfî, Kahire, ts. (el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-âmme li’l-kitâb), s. 251.
Ahmed Teymur Paşa, Terâcimü aʿyâni’l-ḳarni’s̱-s̱âlis̱ ʿaşer ve evâʾili’r-râbiʿ ʿaşer, Kahire, ts., s. 81-85.
“es-Seyyid ʿAlî el-Biblâvî”, el-Menâr, VIII, Kahire 1905, s. 957-958.
F. de Jong, “al-Biblāwī”, EI2 Suppl. (İng.), s. 132-133.
