https://islamansiklopedisi.org.tr/bihari
Hindistan’ın Bihâr eyaleti sınırları içinde bulunan Muhib Alipûr’a bağlı Kerâ köyünde doğdu. Babası Hz. Osman, annesi Hz. Ebû Bekir’in soyundan gelmektedir. Kutbüddin b. Abdülhalim es-Sihâlevî ve Kutbüddin el-Hüseynî eş-Şemsâbâdî gibi hocalardan ders aldı. Hanefî fıkhı ve mantık sahalarında üne kavuştu. Dekken’de görüştüğü ve üzerinde büyük bir tesir bıraktığı Evrengzîb tarafından önce Leknev, ardından Haydarâbâd kadılığına tayin edildi (1097/1685-86). Daha sonra kadılık görevinden alınıp Şah Âlem’in oğlu şehzade Refîu’l-kadr’in hocalığı ile görevlendirildi. Kâbil’e vali olarak tayin edilen Şah Âlem Bihârî’yi de yanında götürdü (1109/1697-98). Babası Evrengzîb’in ölümü üzerine Dekken’e dönen Şah Âlem, Fâzıl Han unvanını verdiği Bihârî’yi Hindistan başkadısı tayin etti (1118/1706-1707). Ancak Bihârî göreve başladıktan birkaç ay sonra vefat etti.
Eserleri. 1. Müsellemü’s̱-s̱übût. Hanefî usûl-i fıkhına dair bir eser olup 1109’da (1697-98) kaleme alınmıştır (Leknev 1263; Aligarh 1297; Aymara 1297; Delhi 1311; Kahire 1322, 1326).
2. Süllemü’l-ʿulûm. Mantıkla ilgili bir eserdir (Leknev 1290; Delhi 1322; Kazan 1906). Muhammed Mübârek b. Muhammed Dâim Edhemî Fârûkī’nin el-Münhiyye (Leknev 1265; Kanpûr 1298, 1309; Delhi 1300; Kazan 1887; Lahor 1309), Muhammed Mübîn el-Leknevî’nin Mirʾâtü’ş-şürûḥ (Leknev 1288, 1300, 1322; Kanpûr 1311, 1314), Muhammed Hasan el-Leknevî’nin el-Aḳvâlü’l-erbaʿa (Kanpûr 1286; Leknev 1326), Haydar Ali b. Hamdullah’ın Taḥrîrât, Muhammed Ali el-Mübârekî el-Kanpûrî’nin Miʿrâcü’l-fühûm, Muhammed Abdülbahâ’nın İntâḳu’l-mefhûm (Delhi 1322) adlı eserleri başta olmak üzere pek çok şerh, hâşiye ve ta‘lîkātı vardır.
3. Risâle fi’l-muġāleṭâti’l-ʿâmmeti’l-vürûd. Abdülhay el-Leknevî’nin Muʿînü’l-ġāʾis̱în adlı şerhiyle birlikte basılmıştır (Hind 1298).
4. el-Cevherü’l-ferd. Atomlarla ilgili bir risâledir (yazmaları için bk. GAL, II, 554; Suppl., II, 624).
Bunlardan başka kaynaklarda Risâle fî is̱bâti enne meẕhebe’l-Ḥanefiyye ebʿad ʿani’r-reʾy min meẕhebi’ş-Şâfiʿiyye adlı bir eserinden de söz edilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Sıddîk Hasan Han, Ebcedü’l-ʿulûm, Dımaşk 1978, III, 233-234.
Serkîs, Muʿcem, I, 595-596; II, 1963.
Abdülhay el-Hasenî, Nüzhetü’l-ḫavâṭır, VI, 250-252.
Brockelmann, GAL, II, 554; Suppl., II, 622-624.
Îżâḥu’l-meknûn, I, 382; II, 23, 366, 481.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 5.
Ziriklî, el-Aʿlâm, VI, 169.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VIII, 179.
a.mlf., el-Müstedrek, Beyrut 1406/1985, s. 577.
el-Ḳāmûsü’l-İslâmî, I, 378-379.
C. Zeydân, Âdâb, II/3, s. 356.
Yûnus İbrâhim es-Sâmerrâî, ʿUlemâʾü’l-ʿArab fî şibhi’l-ḳārreti’l-Hindiyye, Bağdad 1986, s. 517.
Zübeyd Ahmed, el-Âdâbü’l-ʿArabiyye, s. 103-106, 152, 157-159, 167-169, 317-318, 383.
M. Hidayet Hosayn, “Bihârî”, İA, II, 604.
A. S. Bazmee Ansari, “al-Bihārī”, EI2 (İng.), I, 1210.
a.mlf., “el-Bihârî”, UDMİ, V, 118.
