BÜYÜK KAPI

Necip Fazıl Büyük Doğu dergisinde 2 Kasım 1945’ten itibaren “Halkadan Pırıltılar” başlığıyla bir çeşit yeni evliya menkıbeleri tarzında kısa hayat hikâyeleri, anekdotlar ve vecizeler yayımlamaya başladı. Bu seri, ifade değişiklikleri ve bazı ilâvelerle, aynı isim veya “Veliler Ordusundan 333” adı altında derginin hemen bütün dönemlerinde devam etti. Ayrıca 1948’den itibaren kitap halinde de çeşitli baskıları yapıldı.

1965 yılında yayımlanan Büyük Kapı ise (2. bs. 1966) yazarın bu türe girebilecek yazılarının biraz daha geliştirilmesinden doğmuştur. Kitaplarının tertibi, taşıdığı isimler ve tefrikaları arasındaki ilişkileri çok karışık olan Necip Fazıl’ın Büyük Kapı’sı da daha sonra O ve Ben (İstanbul 1974, 4. bs. 1987) adıyla bazı değişiklikler yapılarak yeniden yayımlanmıştır.

Eser üç bölümden meydana gelir. “Tanıyıncaya Kadar” adını taşıyan birinci bölümde, Necip Fazıl’ın 1904-1934 yılları arasında Çemberlitaş civarındaki konakta başlayan çocukluk yılları, Cumhuriyet döneminde Avrupa’ya gönderilmesi ve Paris’teki hayatı anlatılmaktadır. “Tanıdıktan Sonra” adlı ikinci bölümde, 1934-1943 yılları arasında, Abdülhakim Arvâsî ile tanışması, düştüğü bunalım ve şüpheler, bunlara onun verdiği cevaplar bulunmaktadır. Büyük Kapı’da “Vefatından Beri”, O ve Ben’de ise “O Günden Beri” adını taşıyan üçüncü bölümde, Abdülhakim Arvâsî’nin ölümünden sonra yazarın karşılaştığı sıkıntılar ve bu sıkıntıları mürşidinin mânevî desteğiyle nasıl yendiği anlatılır. 1943-1947 yılları arasındaki dönemin ele alındığı bu bölümde ayrıca Necip Fazıl’ın Büyük Doğu macerası, hapishane hayatı ve nefsini istediği gibi terbiye edemeyişinden duyduğu ıstırap etkili bir şekilde dile getirilir.

Büyük Kapı’dan sonra yayımlanan Büyük Kapı-Ek ise (İstanbul 1966), Büyük Doğu’nun 1954 ve 1959 yıllarında yayımlanan sayılarında çıkan “Altın Halka” başlıklı yazılardan teşekkül etmiştir. Bu sonuncu kitap, Nakşibendî tarikatının Hz. Ebû Bekir’den başlayıp Ebü’l-Hasan el-Harakānî, Ebû Ali el-Fârmedî ile Mevlânâ Hâlid el-Bağdâdî’ye ulaşan kolundaki velîlerin menkıbevî biyografilerini ihtiva eder. Büyük Kapı-Ek’te Seyyid Fehim Arvâsî’ye kadar otuz iki, Başbuğ Velilerden 33’te aynı kadroya Abdülhakim Arvâsî de dahil edilerek otuz üç velî zikredilmiştir. Her iki kitapta birinci halka olarak Hz. Peygamber yer almaktadır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 6. cildinde, 515-516 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.