BYZANTION

Dergi esasında Bizans tarih, edebiyat, sanat, arkeoloji, teoloji ve filolojisi konularındaki çalışmaları yayımlamakla beraber Türk ve İslâm tarih ve medeniyetiyle ilgili araştırmalara da yer vermektedir. Başlığında Byzantion adından başka Revue Internationale des Etudes Byzantines alt başlığı bulunan bu periyodik, Belçikalı iki tarihçi Paul Graindor ve Henri Grégoire tarafından kurularak ilk sayısı Brüksel’de 1924’te çıkarılmıştır. Geçen yüzyılın sonlarında Bizans araştırmaları konusunda yayımlanan iki dergiden Byzantinische Zeitschrift Almanca, Vizantisjkij Vremennik ise Rusça idi. 1923’te Fondation Universitaire’in öncülüğü, Yunan Başbakanı Venizelos’un teşvikiyle Yunan hükümeti ve İtalyan elçiliğinin maddî katkılarıyla Byzantion bu iki derginin paralelinde, ancak Fransızca olarak yayımına başladı. Çıkacak ilk cildin, sekseninci doğum yılı için Rus sanat tarihçisi Kondakov’a (ö. 1925) bir armağan olması düşünülmüştü. Yaklaşık 650 sayfalık ciltler teşkil etmekle beraber bazı yıllar 1000 sayfaya yakın hacme ulaşan Byzantion her yıl genellikle iki fasikül halinde yayımlanmaktadır. Bu sayılarda Bizans tarih, teoloji, filoloji, epigrafya, arkeoloji, nümismatik vb. konulardaki araştırma makaleleri, kitap tanıtma ve tenkitleri, ilmî haberler yer almaktadır.

1924’ten bugüne kadar kesintisiz çıkan Byzantion’un 1990 yılında LX. cildi basılmıştır. II. Dünya Savaşı sırasında Belçika işgal edildiğinde dergi Amerika Birleşik Devletleri’nde yayımına devam ederek 1941-1945 yılları arasında Byzantine Institute Incorporation ve The Medieval Academy of America tarafından burada üç cildi basılmıştır. Byzantion’un ilk otuz cildinin (1924-1960) tam bir indeksi B. Lagarde tarafından düzenlenerek yayımlanmıştır (Index des tomes I à XXX [1924-1960] de Byzantion, Bruxelles 1961).

Byzantion’un genellikle ünlü Bizantinistler’e armağan olarak çıkan ciltlerinde daha ilk sayıdan itibaren İslâm ve Türk medeniyetine dair yazılara da yer verilmiştir. İlk ciltte N. Kondakov’un “Bizans Sarayında Doğu Kıyafetleri” başlıklı makalesiyle başlayan bu gelenek bugüne kadar sürmüştür. Dergide, Roma çağı tıp yazarı Galenus’un Arapça el yazmaları (M. Meyerhof, c. III), Kosova Savaşı’na dair Bizans kaynakları (N. Radojčić ve H. Grégoire, c. VI), İslâm sanatında resim yasağı (G. Marçais, c. VII), Seyyid Battal Gazi ve Digenis destanı ilişkileri (R. Goossens ve H. Grégoire, c. VII), İmparator Alexandros’un sarayında bir Arap esiri, Hârun b. Yahyâ (Grégoire, c. VII) gibi makalelere rastlanır. İstanbul’un fethi hakkında bir kaynak (A. A. Vasiliev, c. X), Konya’da Komnenos sülâlesinden birinin mezar kitâbesi (P. Wittek, c. X), İmparator Mikhael Palaiologos ile Sultan Kalavun arasında 1281 antlaşması (M. Canard, c. X) vb. Byzantion’da yer alan makalelerden bazılarıdır. Kurtuba ile Bizans arasında IX. yüzyılda elçi teâtisi (E. Lévi-Provençal, c. XII), Manuel ile Hacı Bayram arasındaki münazara (P. Charanis, c. XVI) gibi Bizans-İslâm münasebetleri hakkındaki araştırmaların yanında Osmanlı tuğralarına dair P. Wittek’in (c. XVIII, XX) uzun araştırması gibi tamamen Türk tarihiyle ilgili yazılar da yer almaktadır. Yine Wittek’in Anadolu Selçuklu tarihine dair etraflı bir çalışması da burada basılmıştır (c. XI).

Bizans arkeolojisiyle ilgili yazılar arasında, İstanbul’da Divanyolu caddesi kenarında Merzifonlu Mustafa Paşa Külliyesi altında bulunan eski bir Bizans su sarnıcı (E. Mamboury, c. XI) ve Fâtih Vakfı olarak Silivri’de camiye çevrilen eski kilise kalıntısı hakkındaki makaleler de (S. Eyice ve O. Feld, c. XXXIV, XLVIII) Türk kültür tarihiyle iç içe olan konulardaki araştırmalara örnektir.

Byzantion dergisinin bütün eski ciltleri, 1964’ten itibaren Liechtenstein’in başşehri Vaduz’da bir yayınevi tarafından tıpkıbasım olarak yeniden basılarak satışa çıkarılmıştır.

Byzantion dergisinin sonunda yer alan kitap tanıtma, tahlil ve tenkitleri bölümünde de Türk ve genellikle İslâm tarihiyle ilgili yayınlara dair bazan çok etraflı yazılar bulunur. Adı ve gayesi Bizans medeniyetini araştırmak ve tanıtmak olan Byzantion, Türk ve İslâm tarihi konularında da ihmal edilmemesi gereken bir yayın organı hüviyetindedir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 6. cildinde, 524 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.