CAMMÛ

Hindistan-Pakistan sınırında yer alan çok eski bir yerleşim merkezi olup Cammû-Keşmir eyaletinin başşehir Srinagar’dan sonra ikinci büyük şehri ve kışlık idare merkezi durumundadır. Himalaya dağlarının eteklerinde Tavî nehrinin sağ kıyısında ve deniz seviyesinden 400 m. yükseklikte kurulmuştur. Kuzeyinde Sivalik sıradağları yer alır, Pakistan’ın sınır şehri Siyâlkût’a 40 km. mesafede bulunur; nüfusu 206.135’tir (1981).

Genellikle tarihte Keşmir’e hâkim olan güçler Cammû’ya da hâkim olmuşlardır. Buraya giren ilk müslüman güç, Pencap’ta hüküm süren son Gazneli Sultanı Hüsrev Melik’in (1160-1187) ordusudur; Gazneliler şehri yağmalamış, fakat idareleri altına alamamışlardır. Daha sonra Gazne’yi fetheden (1173) ve bir süre sonra da Pencap’ta Hüsrev Melik’i esir alarak Gazneliler’i ortadan kaldıran Gurlular’ın son büyük hükümdarı Muizzüddin Muhammed’in eline geçmişse de onun ölümü üzerine (1206) devletin parçalanması sebebiyle yine yerli Hindu racaların yönetiminde kalmıştır. Timur’un Delhi seferi sırasında (1398) esir aldığı Cammû racasının canının bağışlanması için müslüman olduğu, fakat ondan sonra gelenlerin Hindu dininde kaldıkları bilinmektedir. Keşmir sultanlarından Zeynelâbidîn Şâhî Han’ın (1417-1467) Cammû racasının kızları ile evlenmesi ve Seyyidler’den Sultan Muizzüddin Mübârek Şah’ın (1421-1433) Lahor’u alırken Cammû racasından yardım istemesi, bölgede Hindu ağırlığının devamlı olarak hissedildiğini gösterir. 1480’lerde Cammû racaları Pencap hâkimi Tatar Han Lûdî’nin saldırısına karşı koymak için Keşmir’deki Hasan Şah ile iş birliği yaptılar. Cammû XVII. yüzyılda Bâbürlü İmparatorluğu’nun hâkimiyetine girdi ve bu durum XVIII. yüzyıla kadar devam etti. Keşmir Sih Devleti’nin eline geçtiği zaman (1819) Cammû da bu devlete katılmış ve Keşmir’i İngilizler istilâ ettiklerinde de bölge valisi Cammûlu Gulâb Singh 1834’te, Sih Devleti adına aldığı Ladak ve Kisthwar’da hâkimiyetine devam etmiştir. Nihayet İngilizler Keşmir bölgesini 1846’da 7,5 milyon rupi karşılığında Gulâb Singh’e verdiler. 1947’de Hindistan-Pakistan ayırımı sırasında müslümanlar Pakistan’a katılmak üzere ayaklanınca Hindu mihrace Hari Singh Cammû-Keşmir bölgesi adına yaptığı bir anlaşma ile Hindistan’ın idaresine geçti. Ancak müslümanların çoğunlukta olması sebebiyle Hindistan bugün bölgeyi tam kontrolü altında tutamamakta ve Cammû-Keşmir eyaleti halk oylaması yaparak bağımsız bir ülke olmaya çalışmaktadır (bk. KEŞMİR).

Cammû ile diğer yerleşim merkezleri arasındaki ulaşım, yolların özellikle bahar selleri yüzünden çok defa kapanması sebebiyle oldukça güçtür. En uygun ulaşım vasıtası olan Siyâlkût-Cammû demiryolu, Siyâlkût’un Pakistan tarafında kalması sebebiyle 1948’den beri kullanılmamaktadır. Hindistan’ın kuzey demiryolunun son durağı burasıdır. Şehirde racaların oturdukları saraylar, resmî binalar, üniversite, minyatürlerin sergilendiği Amar Mahal Sanat Galerisi ve Ragunath Hindu Mâbedi bulunmaktadır; sokaklar dar ve düzensiz, evler basit görünümlü ve çamur sıvalıdır. Eğitim her seviyede ücretsizdir. Şehrin yakınlarında Hindular tarafından ziyaret edilen Sudh Mahadev, Mandelek ve Sakrala Devi Şiva gibi mâbedler vardır. Rajaori kasabasındaki Şahidra Şerif Türbesi ise müslümanların sıkça ziyaret ettiği bir yerdir. Şehirde halkın çoğu el sanatlarıyla uğraşır; maden işlemeciliği, oymacılık, kakmacılık, dokumacılık ve çömlekçilik yapılır.

Önceleri Tavî nehrinin her iki kıyısında uzanan Cammû idarî bölgesi XVI. yüzyılda nehrin bir tarafı Cammû, diğer tarafı Bahu idarî bölgeleri olmak üzere ikiye ayrılmış, XVII. yüzyılda Bâbürlüler idaresine geçince tekrar birleşmiştir. Bugün yüzölçümü 3165 km² olan Cammû idarî bölgesi başta Cammû olmak üzere Samba, Aknur, Kathua, Riasi, Rajaori, Udhampur, Bhadarva, Kisthwar şehirleriyle bunların yanında birçok küçük kasabayı içine alır. Genel nüfus 943.395’tir (1981). Bölgede Dogra Racpûtları, Gucerler ve Câtlar gibi mahallî topluluklar yaşamaktadır. Bunların büyük bir kısmı göçebedirler ve el dokumacılığı, dericilik, hayvancılık ve tarımla uğraşırlar. Koyun, keçi, yak ve midilli besler, mısır, arpa, buğday ve pirinç yetiştirirler. Ortalama sıcaklık ocak ayında 14 °C, temmuz ayında 33 °C’dir. Halkın çoğu Dogrî Pencabî dilini konuşur. Müslümanlar Cammû, Udhampur ve Kathua şehirlerinde yoğun olmakla birlikte idarî bölge nüfusunun ancak % 34’ünü oluştururlar; halkın geri kalanı Hindu ve Sih’tir. Bugün bağımsızlık için mücadele eden Cammû-Keşmir eyaletinin genelinde müslümanlar çoğunluktadır; 1981’de 5.987.389 olan nüfusun 3.843.451’i müslümandı.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1993 yılında İstanbul’da basılan 7. cildinde, 137-138 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.