CEBBÛR, Cebrâil Süleyman

26 Aralık 1900 tarihinde Şam ve Humus şehirleri arasında yer alan Karyeteyn nahiyesinde doğdu. İlk eğitiminden sonra lise öğrenimi için Humus’a gitti. I. Dünya Savaşı’nda okulunun kapanması üzerine Karyeteyn’e döndü. Lise öğrenimini 1919’da Lübnan’da tamamladı ve 1921’de üstün başarıyla Sûkulgarp mektebini bitirdi. 1925’te Beyrut Amerikan Üniversitesi Edebiyat ve İlimler Fakültesi’nden mezun oldu. Bir süre Humus’ta bir lisede İngilizce zümre başkanlığı yaptı. Ardından Mısır’a giderek 1929-1930 öğretim yılında Kahire Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde öğrenim gördü. 1933’te Beyrut Amerikan Üniversitesi Edebiyat ve İlimler Fakültesi’nde İbn Abdürabbih ve el-ʿİḳdü’l-ferîd’i üzerine yüksek lisans yaptı ve öğretim görevlisi oldu. 1947’de Amerika’da Princeton Üniversitesi’nde edebiyat alanında ikinci yüksek lisansını tamamladı. Aynı yıl Philip Khuri Hitti’nin danışmanlığında Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin hayatı, eserleri ve Feżâʾilü’l-Ḳuds adlı eserinin tahkikini konu alan teziyle doktorasını bitirdi. Beyrut’a dönen Cebbûr emekli oluncaya kadar Amerikan Üniversitesi’nde Arap dili ve edebiyatı dersleri verdi, hem bu üniversitede hem de Saint Joseph Üniversitesi’nde yüksek lisans ve doktora tezleri yönetti. Üniversitenin görevlendirmesiyle Arap ülkelerinin yanı sıra birçok Avrupa ve Asya ülkesini gezdi; Arap dili ve edebiyatı ile İslâm medeniyeti alanında yapılan çalışmaları inceledi, üniversitelerde konferanslar verdi. 1970’te emekliye ayrılmasından sonra Lübnan ve Suriye’deki hıristiyan okullarının mütevelli heyetlerinde görev aldı. Kitâb-ı Mukaddes’in Arapça tercümelerinin redaksiyonunda çalıştı. el-Mevsûʿatü’l-Filisṭîniyye’nin yazı kurulunda bulundu. Lübnan Devleti tarafından birçok devlet ödülüne lâyık görüldü. 11 Mayıs 1991 tarihinde vefat etti.

Eserleri. 1. el-Ḥayâtü’l-ʿArabiyye fi’l-miʾe seneti’l-ûle’lletî merret baʿde vefâti’n-Nebiyyi’l-ʿArabî (Beyrut 1932).

2. İbn ʿAbdirabbih ve ʿİḳdüh. Yüksek lisans çalışmasıdır (Beyrut 1933, 1979).

3. ʿÖmer b. Ebî Rebîʿa. Emevîler dönemi şairlerinden Ömer b. Ebû Rebîa hakkındaki eserin birinci cildinde şairin yaşadığı dönem, ikinci cildinde hayatı, üçüncü cildinde aşkları anlatılmış ve şiirleri incelenmiştir (Beyrut 1935-1971, 1981).

4. Min Türâs̱ine’l-edebî (Beyrut 1976).

5. Evrâḳ min riyâżi’l-edeb ve’t-târîḫ (Beyrut 1981).

6. el-Mülûkü’ş-şuʿarâʾ (Beyrut 1981).

7. Keyfe efhemü’n-naḳd. Bu çalışmasında çeşitli eserlerin edebî eleştirisini yapan yazar yine ağırlıklı olarak Ömer b. Ebû Rebîa’yı ele almaktadır (Beyrut 1937, 1983).

8. el-Bedv ve’l-bâdiye: Ṣuverun fî ḥayâti’l-bedv fî bâdiyeti’ş-Şâm (Beyrut 1988). Eser, Lawrence I. Conrad tarafından The Bedouins and the Desert: Aspects of Nomadic Life in the Arab East adıyla İngilizce’ye çevrilmiştir (New York 1995).

9. Min Eyyâmi’l-ʿumr. Yazarın kendi hayatını ve hâtıralarını anlattığı eseridir (Beyrut 1991).

Cebbûr, bu eserlerin yanı sıra Necmeddin el-Gazzî’nin el-Kevâkibü’s-sâʾire bi-aʿyâni’l-miʾeti’l-ʿâşire adlı eseriyle (I-III, Beyrut 1945, 1959, 1979) doktora tezi olan Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin Feżâʾilü’l-Ḳuds’ünü (Beyrut 1979) tahkik ederek yayımlamıştır. Ayrıca hocası Philip Khuri Hitti’nin History of the Arabs adlı eserini Târîḫu’l-ʿArab (Beyrut 1965) ve Capital Cities of Arab Islam’ı ʿAvâṣımü’l-İslâmi’l-ʿArabî (Beyrut 1986) adıyla Arapça’ya çevirmiştir.

Müellifin el-Kelime, el-Hilâl, el-Muḳteṭaf, el-Meşriḳ, el-Edîb, el-Emâlî, el-Ebḥâs̱ ve el-Mevridü’ṣ-ṣâfî gibi dergilerde çok sayıda makalesi yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 250-251 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.