CEMÂLEDDİN EFENDİ, Kasımpaşalı

İstanbul Kasımpaşa’da doğdu. Fâtih Camii dersiâmlarından Kasımpaşa Küçük Piyâle Camii imamı Abdülkadir Efendi’nin oğludur. İlk tahsilini Kasımpaşa’daki Abdülkadir Çavuş Mektebi’nde yaptı. Bahriye Rüşdiyesi’ni bitirdikten sonra Beyazıt Camii’ndeki cami derslerine devam ederek devrin tanınmış âlimlerinden faydalandı. Bunlar arasında, Dîvân-ı Ḥâfıẓ’ı okuduğu Şeyh Erbilli Esad Efendi ile Ṣaḥîḥ-i Buḫârî okuduğu Trabzonlu Hoca Hüsnü Efendi en meşhurlarıdır. Yirmi yaşlarında iken hıfzını tamamladı. Bir yıl sonra babasının vefatı üzerine Küçük Piyâle Camii imamlığına tayin edildi. 1894’te intisap ettiği Kasımpaşa’daki Paşmakçı Ali Efendi Kādirî Dergâhı postnişini Selânikli Mehmed Efendi’den hilâfet aldı. Ayrıca 1 Aralık 1899 tarihinde, on beş yıl kadar devam ettiği ve zâkirbaşılık yaptığı Yeşiltulumba’daki Halim Efendi Rifâî Dergâhı’nda Şeyh Mustafa Efendi’den taç ve hırka giydi. 1910’da Üsküdar’daki Himmetzâde Tekkesi şeyhi Abdülhay Efendi’den de taç giyip Paşmakçı Ali Efendi Dergâhı meşihatına getirildi. Bu arada 1886-1907 yıllarında Orman ve Meâdin Nezâreti Muhasebe Vâridât Kısmı’nda çalıştı. Bir süre Yeşiltulumba’daki dergâhın şeyh vekilliğinde bulundu. 16 Haziran 1937’de vefat etti ve Kasımpaşa’daki Kulaksız Mezarlığı’na gömüldü.

Mehmed Cemâleddin Efendi, Eyyûbî Zekâi Dede, Kasımpaşa Mevlevîhânesi kudümzenbaşısı Şevki Dede, Bahariye Mevlevîhânesi kudümzenbaşısı Şeyh Ârif Dede gibi tanınmış mûsikişinaslardan mûsiki bilgisini geliştirdi. Önceleri zâkirbaşı Yaşar Baba, daha sonra sırasıyla Haydarhâne şeyhi Hâfız Ahmed, Kırımlı İsmâil Hakkı, Yâlelci Hâfız Mustafa, Şâzelî şeyhi Tahsin efendilerden dinî eserler, Yeniköylü Hasan Sırrı Efendi’den de din dışı eserler meşketti. Zikir idare etme usulünü de Şeyh Vefâ türbedarı Osman Efendi’den öğrendi.

Kasımpaşa’daki Hüsâmeddin Uşşâkī Tekkesi, Arapzâde, Pişmâniye ve Sâmi Efendi tekkeleriyle Fatih’teki Tâhir Ağa, Cerrahpaşa’daki Taştekneler tekkeleri zâkirbaşılığında da bulundu. Hüsâmeddin Uşşâkī Tekkesi’ndeki zâkirbaşılığı otuz yıldan fazla devam etmiştir. Kuvvetli bir hâfızası ve zengin bir repertuvarı vardı. Yetiştirdiği talebeler arasında Hâfız Kemal, Sadettin Kaynak, Kemal Batanay ve Sadi Hoşses en meşhurlarıdır. Bestelediği eserlerden ise zamanımıza ancak iki ilâhisi ulaşmıştır.

Cemâleddin Efendi asıl haklı şöhretini zâkirbaşılıkta kazanmış, ayrıca sesinin güzelliği ve mûsiki bilgisiyle de zamanın önemli mûsikişinasları arasında yer almıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1993 yılında İstanbul’da basılan 7. cildinde, 310 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.