CERULLI, Enrico

Napoli’de doğdu ve bütün öğrenimini bu şehirde yaptı. Instituto Universitario Orientale’de Carlo Alfonso Nallino ile Giorgio Levi della Vida’dan şarkiyat ilimlerini okudu; Francesco Gallina’dan da özel olarak Habeşistan ve Somali üzerine dersler aldı. Henüz on sekiz yaşında iken yaptığı Doğu Afrika halk türküleriyle ilgili derleme, Ignazio Guidi tarafından Accademia Nazionale dei Lincei’ye takdim edilmesine ve bu akademide başkanlık mevkiine kadar yükseleceği parlak kariyerinin temelinin atılmasına yol açtı. Öğrenimini bitirdikten sonra Dışişleri Bakanlığı’nda görev aldı. Fakat Accademia Nazionale dei Lincei ile sıkı ilişki içinde bulunarak resmî görevinin yanı sıra ilmî çalışmalarını da yürüttü. Yıllarını, diplomat olarak gittiği her yerde kültür mirasını inceleyerek bunları ilim âlemine sunmakla geçirdi.

1920 yılında Somali’de başlayan ilk diplomatik görevi Etiyopya’da ve o dönemde Africa Orientale diye adlandırılan Eritre-Sudan yöresinde devam etti; 1937’de Africa Orientale eyaletinin vali yardımcılığına getirildi. 1950-1955 yılları arasında İran’da büyükelçi olarak bulundu ve İran edebiyatında önemli bir yer tutan “tâziye metinleri” adlı tiyatro eserleriyle ilgili olarak topladığı birçok el yazmasını Vatikan Kütüphanesi’ne hediye etti. 1100 adet olan bu yazmalar, İtalyan Türkologları Ettore Rossi ve Alessio Bombaci tarafından Elenco di drammi religiosi persiani (Vaticano 1961) adlı katalogla ilim âlemine tanıtılmıştır. Accademia Nazionale dei Lincei’de başkan yardımcısı ve başkan olarak uzun yıllar görev yapan Cerulli, ülkesiyle Avrupa ve Amerika’daki çeşitli ilmî kuruluşların üyeliğine kabul edildi; ayrıca Brüksel, Manchester, Roma üniversiteleri tarafından fahrî doktorluk pâyesiyle ödüllendirildi. Son yıllarını görme zorluğu ile geçirdi ve Roma’da öldü.

Çok yönlü bir âlim olan Cerulli, İslâmiyet’le ilgili çalışmalarında özellikle bu dinin Somali ve Etiyopya’da yayılışı üzerinde durmuştur. En önemli başarısı ise İtalyan şairi Dante Alighieri üzerine, 1919 yılında Asin Palacios’un eserinin yayımlanmasından sonra çıkan, İlâhî Komedya’da İslâmî etki olup olmadığı konusundaki tartışmalar sırasında orta yolu bulmuş olmasıdır. Cerulli, Dante’nin Arapça bilmediğini gerekçe göstererek onun İslâmiyet’i tanımış olamayacağını iddia eden ilim adamlarına karşı, Ortaçağ’da özellikle Endülüs’te Latince’ye çevrilen İslâmî eserlerin metinlerini tanıtarak cevap vermiş ve böylece en azından karşılıklı etkilenmenin söz konusu olabileceğini ortaya koymuştur.

Eserleri. Başlıca eserleri şunlardır: Studi Etiopici I: La lingua e la storia di Harar (1936), Studi Etiopici II: La lingua e la storia dei Sidamo (1938), Il Libro della Scala e la questione delle fonti arabo-spagnole della Divina Commedia (Vaticano 1949), Somalia: Scritti vari editi ed inediti (I-III, Roma 1957-1964), L’Islam di ieri e di oggi (Roma 1971), Nuove ricerche sul Libro della Scala e la conoscenza dell’Islam in Occidente (Vaticano 1972), Una raccolta persiana di novelle tradotte a Venezia nel 1557 (Roma 1975).

Bazı önemli makaleleri de şunlardır: “La ‘Conquista persiana di Gerusalemme’ ed altre fonti orientali cristiane di un episodio dell’ ‘Orlando Furioso’” (Orientalia, n.s. XV [1946], s. 439-481); “Una nuova collezione di manoscritti persiani della Biblioteca Vaticana” (Rendiconti dell’Accademia Nazionale dei Lincei, seri 8, IX [1954], s. 507-515); “Le théâtre persan et ses origines” (La Nouvelle Clio, VII-IX [Bruxelles 1955-1957], s. 181-188); “Oriente ed Occidente nel medio evo” (Accademia Nazionale dei Lincei, XII: Convegno di scienze morali storiche e filologiche, 27 maggio - 1 giugno 1956: Oriente ed occidente nel medio evo, Roma 1957, s. 445-458); “Il teatro persiano. La sua genesi e la sua storia” (Cultura e Scuola, I [1961-1962], s. 106-111); “L’Islam nella storia dell’alto Medioevo” (Atti del XII. Convegno di Studio del Centro Italiano di Studi sull’Alto Medioevo. L’Occidente e l’Islam nell’Alto Medioevo, II [Spoleto 1965], s. 983-1007).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1993 yılında İstanbul’da basılan 7. cildinde, 426 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.