DEMİRKENT, Işın

18 Ocak 1938’de İzmir’de doğdu. İlk öğrenimini İzmir’de, orta ve lise öğrenimini İstanbul Kandilli Kız Lisesi’nde tamamladı. 1957’de Nezih Demirkent ile evlendi. 1961’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne girdi ve 1965’te Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’nden mezun oldu. 1967 yılı Nisanında Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’nde asistan olarak göreve başladı. Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1098-1118) adlı teziyle 1972’de doktor unvanını aldı. 1975-1976 öğretim yılında Almanya’ya giderek Frankfurt Üniversitesi’nde Ortaçağ Avrupa tarihi dersleri ve seminerlerine katıldı. Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1118-1146) adlı çalışmasıyla 1981’de doçentliğe yükseldi. 1988’de profesörlük kadrosuna tayin edildi. 1994’te Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı başkanı oldu ve bu görevini emekliye ayrıldığı 18 Ocak 2005 tarihine kadar sürdürdü. 3 Şubat 2006’da öldü ve 6 Şubat’ta Rumelihisarı Âşiyan Mezarlığı’na defnedildi.

Işın Demirkent 1983’te Türk Tarih Kurumu aslî üyeliğine seçilmiş, 1993-1995 yılları arasında kurumun Yürütme Kurulu’nda ve Basımevi Komisyonu’nda görev almıştır. 1998’de The Society for the Study of the Crusades and the Latin East adını taşıyan uluslararası kuruluşun üyesi olmuş, 2001 yılından itibaren Türk Tarih Kurumu bünyesinde, Türkiye’de Bizans İmparatorluğu hakkında yapılacak çalışmaları bir merkezden yürütmek amacıyla oluşturulan komitenin başkanlığına seçilmiştir. Üniversitede kırk yıl görev yapan Demirkent Haçlı seferleri, Haçlı devletleri, Bizans tarihi ve Ortaçağ Avrupa tarihi konularında lisans, yüksek lisans ve doktora dersleri vermiş, çok sayıda öğrenci ve araştırmacı yetiştirmiştir. Disiplinli, titiz, çalışkan ve dikkatli bir tarihçi olarak tanınıyordu. Onun yetişmesinde hocası Fikret Işıltan’ın önemli rolü olmuştur. Lisans döneminden itibaren İngilizce’sini ilerletip Almanca öğrendiği gibi Arapça, Grekçe ve Latince de öğrenmişti. Özellikle Haçlı seferleriyle Bizans İmparatorluğu alanında yalnız ülkemizde değil dünyada da ün kazanmış bir bilim insanı idi.

Eserleri. Telif. 1. Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1098-1118). Türkiye’de Haçlı seferleri konusunda yapılmış ilk doktora tezidir (İstanbul 1974; Ankara 1990, 1995).

2. Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1118-1146) (Ankara 1987, 1994).

3. Türkiye Selçuklu Hükümdarı Sultan I. Kılıç Arslan (1092-1107) (Ankara 1996).

4. Haçlı Seferleri (İstanbul 1997, 2004, 2007, 2013). İslâm ve Haçlı kaynakları ile Doğu ve Batı’da yapılmış modern çalışmalardan yararlanılarak sade bir üslûpla kaleme alınan eser yalnız tarihçilere değil her meslekten okuyucuya da hitap etmektedir. Alanında ülkemizde yazılmış ilk ve tek eser olup konuyla ilgili çok sayıda resim, minyatür, gravür ve harita içermektedir. Demirkent eserinde, Haçlı seferlerinin XI. yüzyılın ortalarından itibaren Türkler’in Yakındoğu’ya girmeleri ve Anadolu’yu yurt edinmeye başlamalarından yaklaşık yarım asır sonra Büyük Selçuklu Devleti’nin sürüklendiği iç karışıklıktan faydalanmayı uman Avrupa dünyasının, kutsal toprakları kurtarma bahanesiyle Türkler’i Anadolu’dan çıkarmak ve bütün Yakındoğu’yu ellerine geçirmek için düzenlediği siyasal amaçlı bir harekât olduğunu delilleriyle ortaya koymuştur. Demirkent, Haçlı düşüncesinin XIII. yüzyılın sonlarında bitmeyip günümüze kadar devam ettiğini, asırlarca hep aynı düşüncenin eylemi olarak sürüp gittiğini, Haçlı saldırılarına Türkler’in karşı koyduğunu, son Haçlı seferleri döneminde ise Haçlı saldırılarını Yakındoğu hâkimiyetini elinde tutan Osmanlı Türkleri’nin göğüslediğini, Osmanlı Devleti’nin yıkılışından sonra Batılılar’ın günümüze kadar devam eden Doğu’yu sömürgeleştirme çabalarını da bu anlamda değerlendirmek gerektiğini belirtmiştir.

5. Bizans İmparatorluğu Dönemi İstanbul, 330-1453 (İstanbul 1999).

Tercüme. 1. Mikhail Psellos, Khronographia. 976-1077 yılları arasındaki Bizans tarihini kapsayan bu kaynak eser notlar ve açıklamalarla birlikte tercüme edilerek Mikhail Psellos’un Khronographia’sı adıyla yayımlanmıştır (Ankara 1992).

2. Ioannes Kinnamos, Historia. XII. yüzyıl Türk-Bizans münasebetleri ve Anadolu Türk tarihi konusunda başlıca kaynaklardan biri olup Türkçe’ye notlar ve açıklamalarla çevrilerek Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176) ismiyle neşredilmiştir (Ankara 2001).

3. Niketas Khoniates, Historia. Bu eserin 1143-1180 yıllarına ait kısmı daha önce Fikret Işıltan tarafından yayımlanmış (Historia: Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri, Ankara 1995), Demirkent de eserin 1195-1206 yıllarına ait olayları anlatan son kısmını notlar ve açıklamalarla birlikte Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206): İstanbul’un Haçlılar Tarafından Zaptı ve Yağmalanması adıyla Türkçe’ye çevirip neşretmiştir (İstanbul 2004).

4. Niketas Khoniates, Historia. Eserin 1180-1190 yıllarını içeren bölümünü notlar ve açıklamalarla Türkçe’ye çeviren Demirkent’in ölümü üzerine kitap Fahamettin Başar ve Bedia Demiriş tarafından Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1190): Komnenes Hanedanı’nın Sonu ve II. Isaakios Angelos Devri adıyla yayımlanmıştır (İstanbul 2006).

Müellifin Anadolu Türk tarihiyle Bizans ve Haçlı seferleri hakkındaki makaleleri Bizans Tarihi Yazıları: Makaleler-Bildiriler-İncelemeler (İstanbul 2005) ve Haçlı Seferleri Tarihi: Makaleler-Bildiriler-İncelemeler (İstanbul 2007) adı altında neşredilmiştir. Demirkent, Türk tarihinin tam olarak anlaşılabilmesi için Haçlı seferleri tarihiyle birlikte Bizans İmparatorluğu tarihini de çok iyi bilmek gerektiğine inanmış ve bazı çalışmalarını bu konuya ayırmıştır. Onun, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’ne yazdığı “Bizans” maddesi bir ansiklopedi sınırları kapsamında, bin yıldan fazla bir süre hüküm sürmüş olan Bizans İmparatorluğu’nun bütünü hakkında Türkiye’de yapılmış en güzel çalışmadır. Yine aynı ansiklopedide yayımlanan “Haçlılar” maddesi de Haçlı seferlerini haritalar ve görsel malzemeler eşliğinde toplu olarak ele alan çok değerli bir çalışmadır (diğer çalışmaları için bk. Başar, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, s. 12-22). Demirkent adına Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına / In Memory of Prof. Dr. Işın Demirkent ismiyle bir hâtıra kitabı yayımlanmıştır (İstanbul 2008).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 316-317 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.