DESTGİRDÎ, Vahîd

İsfahan’ın güneyindeki Destgird köyünde doğdu. Asıl adı Hasan, babasının adı Muhammed Kāsım’dır. İlk öğrenimine Destgird’de başladı. On dört yaşında İsfahan’a giderek devrinin tanınmış bilginlerinden dinî ilimleri, Arap-Fars dil ve edebiyatlarını öğrendi. Gençlik yıllarında yazdığı şiirlerinde Lem‘a mahlasını kullandı. Daha sonraki yıllarda ise Vahîd mahlasını seçti. 1906 yılında meşrutiyet hareketlerine katılarak hürriyetçilerin saflarında yer aldı. İsfahan’da çıkan Pervâne, Zâyenderûd, Direfş-i Kâviyân ve Müfettiş-i Îrân gazetelerinde yayımladığı Almanlar’ı öven şiir ve makaleleriyle tanındı. İngilizler’i yerip Almanlar’ı övdüğü musammatının yayımlanması ve geniş yankı uyandırması üzerine İngiliz hükümetinin İsfahan’daki temsilcisi tarafından takibe uğrayınca Türk asıllı Bahtiyârî aşiretine sığındı. Burada yaşadığı iki yıl içinde Manẓûme-i Sergüzeşt-i Erdeşîr-i Pâbekân adlı uzun mesnevisini kaleme aldı. 1919 yılında Tahran’a geldi. Ertesi yıl Encümen-i Edebî-yi Îrân’ı kurdu ve birçok ünlü araştırmacının derneğe üye olmasını sağladı. Bu dernek zamanla amacından uzaklaşmaya başlayınca buradan ayrılarak bir süre sonra Encümen-i Edebî-yi Hakîm Nizâmî’yi kurdu (1932). Bu arada 1919’da yayımlamaya başladığı ve ölümüne kadar yirmi iki yıl süreyle sorumlu müdürlüğünü yaptığı aylık Armaġān dergisinde edebî ve tarihî makaleler yazdı, eski şairlerin hal tercümelerine geniş yer verdi. Armaġān’ın yayımı onun ölümünden sonra oğlu Mahmûd-ı Vahîdzâde tarafından sürdürüldü. Eğitim ve Kültür Bakanlığı’na bağlı basın, telif ve tercüme bürolarında da çalışan Vahîd bir süre Tahran Edebiyat Fakültesi’nde öğretim üyeliği yaptı. 19 Aralık 1942 tarihinde Tahran’da vefat etti.

Eski İran edebiyatını iyi bilen Vahîd eski şairlere ve şiir kurallarına bağlı kalmış, Nizâmî-i Gencevî’nin izinden giderek özellikle mesnevi tarzında daha başarılı olmuştur. XX. yüzyılın ikinci çeyreğinde İran edebiyatında ortaya çıkan yenilik akımına şiddetle karşı çıkarak yenilik taraftarlarını zevksizlik, cahillik ve saygısızlıkla suçlamıştır.

Eserleri. 1. Rehâver-i Ferîd. I. Dünya Savaşı yıllarında İsfahan ve Güney İran’da meydana gelen olayları anlatan bir eserdir, iki cilt halinde yayımlanmıştır (Tahran 1308-1311 hş.).

2. Manẓûme-i Sergüzeşt-i Erdeşîr-i Pâbekân (Tahran 1341 hş.). Yer yer Almanlar’ı öven ve İsfahan’da yaşanan olayları anlatan bir mesnevidir.

3. İnḳılâb-ı Edebî (Tahran 1334 hş.). Destgirdî’nin çeşitli dergi ve gazetelerde çıkan şiirleri bugüne kadar toplu halde basılmamıştır.

İlmî Neşirleri. Dîvân-ı Kâmil-i Bâbâ Ṭâhir-i ʿUryân (Tahran 1306 hş.); Câm-ı Cem yâ Câm-ı Cihânnümâ (Rükneddin Evhadî-i Merâgī’nin, Tahran 1307 hş.); Dîvân-ı Ḳāʾimmaḳām-ı Ferâḫânî (Tahran 1308-1309 hş.); Dîvân-ı Edîbü’l-memâlik-i Ferâḫânî (Tahran 1312 hş.); Leylî vü Mecnûn (Nizâmî-i Gencevî’nin, Tahran 1313 hş.); Maḫzenü’l-esrâr (Tahran 1313 hş.); Ḫüsrev ü Şîrîn (Tahran 1313 hş.); Heft Peyker (Tahran 1316 hş.); İskendernâme (Tahran 1316 hş.); İḳbâlnâme (Tahran, ts.); Şerefnâme (Tahran, ts.); Teẕkire-i Naṣrʾâbâdî (Tahran 1317 hş.); Dîvân-ı Niẓâmî-i Gencevî (Tahran 1318 hş.); Hezâr Enderz-i Ḥakîm Niẓâmî (Tahran 1319 hş.); Dîvân-ı Cemâleddîn İṣfahânî (Tahran 1320 hş.); Dîvân-ı Hâtif (1312 hş.).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1994 yılında İstanbul’da basılan 9. cildinde, 210-211 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.