https://islamansiklopedisi.org.tr/ebul-ferec-es-sirazi
Aslen Şîrazlı olup Harran’da doğdu. İdareci ve ilim ehli bir sülâleye mensuptur; soyu meşhur sahâbî Sa‘d b. Ubâde’ye ulaşmaktadır. Kaynaklarda Sa‘dî, Ubâdî, Hazrecî gibi nisbelerle anılması da bundan dolayı olmalıdır. Bağdat’ta Kādî Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ’nın derslerine uzun yıllar devam edip ondan fıkıh okudu ve hocasının kitaplarını istinsah etti. Daha sonra Suriye’ye giderek bir süre Beytülmakdis’te ikamet etti. Ardından da Dımaşk’a yerleşti. Orada Ebû Hasan İbnü’s-Simsâr, Abdürrezzâk b. Fazl el-Kelâî ve Ebû Osman es-Sâbûnî’den hadis dinledi; vaazlar verdi ve aralarında Şerefü’l-İslâm lakabıyla tanınan oğlu Abdülvehhâb’ın da bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. Hükümdarların meclislerinde Eş‘arîler’le fikrî tartışmalarda bulundu. Şam ve çevresinde Hanbelî mezhebini yaydı. 28 Zilhicce 486 (19 Ocak 1094) tarihinde Dımaşk’ta vefat etti ve Bâbüssagīr Kabristanı’na defnedildi. Kabri meşhur bir ziyaretgâh olup yanı başında İbn Receb el-Hanbelî’nin (ö. 795/1393) mezarı bulunmaktadır.
Suriye Selçuklu Sultanı Tutuş’un çok saygı gösterdiği Ebü’l-Ferec eş-Şîrâzî sünnete son derece bağlı, âbid, zâhid ve keramet ehli bir kişiydi. Bazı fıkhî konularda kendine has görüşleri vardır (bk. İbn Receb, I, 72-73). Aynı zamanda güçlü bir hatip olan Ebü’l-Ferec’in kendisinden sonra birçok âlimin yetiştiği nesli bu muhitte “İbnü’l-Hanbelî sülâlesi” diye tanınmıştır.
Kaynaklarda adları geçen eserleri şunlardır: Hanbelî fıkhına dair el-Îżâḥ, el-Mübhic, el-Münteḫab; akaid ve kelâma dair et-Tebṣıra fî uṣûli’d-dîn; tefsire dair Kitâbü’l-Cevâhir (otuz cilt).
BİBLİYOGRAFYA
İbn Ebû Ya‘lâ, Ṭabaḳātü’l-Ḥanâbile, Beyrut, ts., II, 248-249.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XIX, 51-53.
a.mlf., Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, III, 1199.
Yâfiî, Mirʾâtü’l-cenân, Beyrut 1984, III, 142.
İbn Receb, eẕ-Ẕeyl ʿalâ Ṭabaḳāti’l-Ḥanâbile, Beyrut, ts., I, 68-73.
Abdülkādir b. Muhammed en-Nuaymî, ed-Dâris fî târîḫi’l-medâris (nşr. Ca‘fer el-Hasenî), Kahire 1988, II, 65-66.
Uleymî, el-Ünsü’l-celîl bi-târîḫi’l-Ḳuds ve’l-Ḫalîl, Amman 1973, I, 297.
a.mlf., el-Menhecü’l-aḥmed (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd – Âdil Nüveyhiz), Beyrut 1403/1983, II, 190-194.
Dâvûdî, Ṭabaḳātü’l-müfessirîn, I, 360-362.
Îżâḥu’l-meknûn, I, 155; II, 287, 425.
Abdullah b. Ali es-Sübey’î, ed-Dürrü’l-münaḍḍad fî esmâʾi kütübi meẕhebi’l-imâm Aḥmed (nşr. Câsim b. Süleyman el-Füheyd ed-Devserî), Beyrut 1410/1990, s. 22.
T. Bianquis – S. Atassi-Khattab, “Luttes d’influence à l’interieur du Sunnisme Damascain entre 400 et 550 de l’Hégire”, BEO, XXX (1978), s. 368-369.
