https://islamansiklopedisi.org.tr/el-beykuniyye
el-Beyḳūniyye veya el-Manẓûmetü’l-Beyḳūniyye adıyla bilinen risâlenin müellifi olan Ömer (Tâhâ) b. Muhammed b. Fettûh el-Beykūnî ed-Dımaşkī hakkında fazla bilgi yoktur.
Hadis usulüne dair otuz dört beyitten ibaret küçük bir risâle olan el-Beyḳūniyye kolay ve akıcı bir üslûba sahiptir. Hadis usulü kitapları arasında orijinal bir mahiyeti olmamakla birlikte hadis türlerini kısa ve özlü bir şekilde tarif etmesiyle dikkati çeker. Kolay ezberlenebilmesi sebebiyle de sahasında şöhret bulmuştur.
el-Beyḳūniyye’nin belli başlı şerh ve hâşiyeleri şunlardır. 1. Abdülkādir b. Celâleddin el-Mahallî, Fetḥu’l-ḳādiri’l-muġīs̱ (TSMK, III. Ahmed, nr. 553, 339 varak). 2. Muhammed b. Abdülbâkī b. Yûsuf ez-Zürkānî, Şerḥ ʿale’l-Manẓûmeti’l-Beyḳūniyye (Kahire 1305, 1310); bu şerhle birlikte basılan Atıyyetullah b. Atıyye el-Üchûrî’nin hâşiyesi. 3. Câdelmevlâ diye tanınan Muhammed b. Ma‘dân, Ḥâşiye ʿale’l-Manẓûmeti’l-Beyḳūniyye. 4. Mahmud Neşşâbe, el-Behcetü’l-vażʿiyye şerḥu metni’l-Beyḳūniyye (Trablusşam 1328). Ayrıca esere Sıddîk Hasan Han’ın el-ʿUrcûn fî şerḥi’l-Beyḳūn, Bedreddin el-Hasenî’nin de ed-Dürerü’l-behiyye fî şerḥi’l-Manẓûmeti’l-Beyḳūniyye adlarıyla birer şerh yazdıkları ve Hasan Muhammed el-Meşşât’ın el-Beyḳūniyye şerhinin Cidde’de yayımlandığı (1392/1972) kaydedilmektedir.
Risâle bazan 2-3 sayfa halinde müstakil olarak, fakat daha çok şerhleriyle birlikte defalarca basılmıştır. Özellikle Mısır’da (1273, 1276, 1297, 1302, 1306, 1322) ve Bombay’da (1274) yapılan baskıları bilinmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Hâkim en-Nîsâbûrî, Maʿrifetü ʿulûmi’l-ḥadîs̱ (nşr. Seyyid Muazzam Hüseyin), Haydarâbâd 1935 ⟶ Medine 1397/1977, nâşirin girişi.
Abdülhak ed-Dihlevî, Muḳaddime fî uṣûli’l-ḥadîs̱ (nşr. Selmân Hüseynî en-Nedvî), Leknev 1406/1986, nâşirin girişi, s. 21.
Serkîs, Muʿcem, I, 366, 619.
Brockelmann, GAL, II, 396; Suppl., II, 419.
Abdullah Sirâceddin, Şerḥu Manẓûmeti’l-Beyḳūniyye, Halep 1372, s. 156.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, XII, 40.
Karatay, Arapça Yazmalar, II, 283.
Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 218.
