https://islamansiklopedisi.org.tr/esrefzade-ahmed-ziyaeddin
1161’de (1748) Bursa’da doğdu. Babası Eşrefzâde Mehmed Fahreddin Efendi’dir. İlk dinî bilgilerini ailesinden aldı, döneminin âlim ve sanatkârlarından faydalandı. Kaltakçızâde Halil Efendi’den hüsn-i hat icâzeti aldı. Tasavvufî eğitimini, Zübdetü’l-beyân adlı tefsirin sahibi amcası Abdülkādir Necib Efendi’nin yanında tamamladı. Yâkubefendizâde Nûri’nin çocuksuz olarak vefatı üzerine Setbaşı’ndaki Çarşamba Dergâhı’nın şeyhliğine getirildi. Tekke şeyhliği yanında Emîr Sultan Camii’nin cuma vâizliği görevini de yürüten Ahmed Ziyâeddin genç yaşta vebadan öldü ve Eyüp Efendi Tekkesi mihrabı önüne defnedildi.
Ahmed Ziyâeddin Efendi’nin tek eseri Gülzâr-ı Sulehâ ve Vefeyât-ı Urefâ adını taşımaktadır. İsmâil Belîğ’in Güldeste-i Riyâz-ı İrfân adlı eserine zeyil olarak kaleme alınan Gülzâr-ı Sulehâ 1135-1196 (1723-1782) yılları arasında Bursa’da vefat etmiş olan şeyh, vâiz, vali, müderris, dede, şair ve hattatların hal tercümelerini ihtiva etmektedir. 216 şahıs hakkında bilgi veren eser beş “gülbîn” ve beş “fasıl”a ayrılmıştır. Birinci gülbîn meşâyih, birinci fasıl vâizân, ikinci gülbîn mevâlî, ikinci fasıl müderrisîn, üçüncü gülbîn dedegân, üçüncü fasıl sulehâ, dördüncü gülbîn şuarâ, dördüncü fasıl nüdemâ, beşinci gülbîn hattâtân, beşinci fasıl mûsikişinâsân, tabîbân ve tîrendâzâna ayrılmıştır.
Süleyman Hâlis’in Vefeyât’ından faydalanılarak hazırlanan Gülzâr-ı Sulehâ’da yer alan şairler şunlardır: Belîğ, Feyzî, Hakkī, Huldî, Levhî, Naîm, Râkım, Şeref. Kitapta elli iki sûfî eser ve menkıbeleriyle tanıtılmıştır. Bunlar arasında Niyâzî-i Mısrî’nin halifesi Gazzî Ahmed Efendi, Rûḥu’l-beyân sahibi İsmâil Hakkı Bursevî, Eşrefzâde İzzeddin Efendi gibi meşhur sûfîler de vardır. Gülzâr-ı Sulehâ’nın Millî Kütüphane (FB, nr. 176), Bursa Eski Basma ve Yazma Eserler Kütüphanesi ile (Orhan Gazi, nr. 1018/2) Mehmed Şemseddin’de (Ulusoy) birer nüshası bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA
Eşrefzâde Ahmed Ziyâeddin, Gülzâr-ı Sulehâ ve Vefeyât-ı Urefâ, Bursa Eski Yazma ve Basma Eserler Ktp., Orhan Gazi, nr. 1018/2.
Mehmed Fahreddin, Gülzâr-ı İrfân, Âtıf Efendi Ktp., nr. 1923, vr. 14a.
Gazzîzâde Abdüllatif Efendi, Ravzatü’l-müflihîn, Bursa Eski Yazma ve Basma Eserler Ktp., Orhan Gazi, nr. 1041, vr. 1b.
Îżâḥu’l-meknûn, II, 376.
Sicill-i Osmânî, IV, 681.
Mehmed Şemseddin, Yâdigâr-ı Şemsî (eserin basılmamış bölümü, Mustafa Kara özel kütüphanesi), s. 694-695.
Osmanlı Müellifleri, II, 103.
Levend, Türk Edebiyatı Tarihi, s. 409.
Mustafa Kara, Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler, İstanbul 1990, I, 58.
Kadir Atlansoy, Bursa Vefeyatnâmelerindeki Şairlerin Biyografileri (doktora tezi, 1993), UÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 80.
Görseller
