https://islamansiklopedisi.org.tr/eymen-b-hureym
Aslen Dımaşklı olup sonradan Kûfe’ye yerleşen babası Hureym b. Fâtik ile amcası Sebre sahâbî idiler. Babasının ve amcasının Bedir Gazvesi’ne katıldığına, ayrıca amcasının Hudeybiye Antlaşması’nda bulunduğuna dair rivayetler vardır. Abdüllatîf b. Ahmed el-Bikāî her iki kardeşi Ehl-i Bedir arasında saymaktadır (Ehlü Bedr, s. 69, 91). Bazı kaynaklarda ise Bedir Gazvesi sırasında henüz ergin olmayan Eymen ile babasının ve amcasının Mekke’nin fethinde İslâmiyet’i kabul ettikleri ileri sürülmektedir. Ashabın hayatına dair eserlerde Eymen’in sahâbî kabul edildiği görülmektedir. Eymen’in yalancı şahitlik konusunda doğrudan Hz. Peygamber’den bir hadis rivayet ettiği söylenmekle beraber Tirmizî’nin de belirttiği gibi onun Resûl-i Ekrem’den hadis işittiği bilinmemektedir (Tirmizî, “Şehâdât”, 3, “Büyûʿ”, 3, “Ḥudûd”, 16).
Siyasî konularda bilgi ve tecrübe sahibi olan Eymen hayatı boyunca müslümanlar arasındaki ihtilâflardan uzak durmaya çalışmıştır. Abdülmelik b. Mervân’ın ona bir miktar para verdiği, babasının ve amcasının sahâbî olduklarını hatırlatarak kendisinin de Abdullah b. Zübeyr’e karşı savaşmasının uygun olacağını söylediği, fakat Eymen’in, “Ben namaz kılan bir kimseyle savaşmam” diye başlayan şiiriyle bu teklifi reddettiği belirtilmektedir (İbn Sa‘d, VI, 38).
Devrinin tanınmış şairleri arasında yer alan Eymen’i, kasidelerinde övdüğü kimselerin meziyetlerini zikrederken mübalağalı ifadelerden sakındığı için başarılı saymayanlar vardır (Merzübânî, s. 222-223). Buna karşılık Abdülmelik b. Mervân onu, övdüğü kimselerin özellikle ruhî ve ahlâkî vasıflarını dikkate aldığı için takdir etmiştir.
Emevî valilerinden Abdülazîz b. Mervân ve Bişr b. Mervân hakkında da şiirler söyleyen Eymen, Kûfeli şairlerin çoğunun yaptığı gibi gazel tarzında kasideler de söylemiştir. Eymen lirik bir şair olup dili fasih, kelime örgüsü sağlam, ifadesi açıktır. Bununla birlikte mânası güç anlaşılan şiirleri de vardır. Medih, hiciv, gazel ve hikmet tarzında şiirler yazan Eymen’in Halife Osman’ın ardından yazdığı mersiye bu türün güzel bir örneğini teşkil eder. Abdülazîz b. Mervân ile Bişr b. Mervân’ın, şiirlerini çok beğendikleri Eymen b. Hureym’e “halîlü’l-hulefâ” lakabı verilmiştir.
Eymen b. Hureym’in şiirlerinden bazı parçalar çeşitli eserlerde bugüne ulaşmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
Tirmizî, “Şehâdât”, 3, “Büyûʿ”, 3, “Ḥudûd”, 16.
Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, II, 25; III, 224; IV, 187.
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VI, 38-39.
İbn Kuteybe, eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâʾ, I, 526-528.
a.mlf., el-Maʿârif (Ukkâşe), s. 340, 582.
İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, II, 318; III, 400.
Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, el-Eġānî, I, 30, 328-331.
Merzübânî, el-Müveşşaḥ, Kahire 1965, s. 222-223.
İbn Hazm, Esmâʾü’ṣ-ṣaḥâbeti’r-ruvât (nşr. Seyyid Kesrevî Hasan), Beyrut 1412/1992, s. 161.
İbn Abdülber, el-İstîʿâb, I, 89-90.
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, I, 188-189; II, 130-131.
İbn Hacer, el-İṣâbe, I, 92, 424; II, 14.
a.mlf., Tehẕîbü’t-Tehẕîb, I, 392-393; III, 139.
Hazrecî, Ḫulâṣatü Teẕhîb, s. 42.
Abdüllatîf b. Ahmed el-Bikāî, Ehlü Bedr (nşr. Abdüllatîf Fâhûrî), Beyrut 1409/1989, s. 69, 91.
Ömer Ferruh, Târîḫu’l-edeb, I, 473-478.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), II, 35.
Wensinck, el-Muʿcem, VIII, 25, 72.
