FİJİ

Avustralya’nın doğusunda ve Yeni Zelanda’nın kuzeyinde yer alan ülke 844 ada üzerinde kurulmuştur; ancak bunların sadece 100 kadarında yerleşim vardır. Yüzölçümü 18.274 km², nüfusu 1993 tahminlerine göre 762.000, başşehri Suva (69.665), diğer önemli şehirleri Lautoka, Lami, Nadi ve Ba’dır. Resmî adı Fiji Cumhuriyeti (Fiji dilinde Viti) olan devlet parlamenter sistemle yönetilir. Yasama organı yetmiş üyeli millet meclisiyle otuz dört üyeli senatodan meydana gelmektedir; beş yılda bir seçilen cumhurbaşkanı devletin başı ve aynı zamanda silâhlı kuvvetlerin başkumandanıdır.

I. FİZİKÎ ve BEŞERÎ COĞRAFYA
En büyükleri, üzerinde başşehrin de bulunduğu Viti Levu ile Vanua Levu adaları olan ülke toprakları dağlık ve volkanik bir yapıya sahiptir; en yüksek noktayı Viti Levu’daki Tomanivi dağı (1323 m.) teşkil eder. Hava şartları bakımından güneydoğu alizelerinden etkilenen tropik okyanus ikliminin özelliklerini taşır. Dağ yamaçları sık tropikal bitki örtüsüyle kaplıdır. Tarıma açık alanlarda mısır, tütün, yem gibi yerel tüketim ürünleriyle kakao, ananas, şeker kamışı, hindistan cevizi ve zencefil gibi ihraç ürünleri yetiştirilir. 1980’lerde 997.900 ton olduğu tahmin edilen altın rezervleri ekonomik zenginliklerin başında yer almaktadır.

Etnik bakımdan ülke nüfusu, yarı yarıya Melanezya-Polinezya kökenli yerlilerle daha sonra bu topraklara yerleşen Hintliler’den meydana gelmektedir. Ancak Fijililer de denilen yerlilerin son yıllarda başlattıkları milliyetçilik hareketiyle hükümete hâkim olmaları birçok Hintli’nin başka ülkelere göç etmesine yol açmış ve bu oran yerliler lehine değişmiştir. Fijililer’in çoğu Metodist hıristiyandır. Hint kökenlilerin ise çoğunluğu Hindu olup geri kalanlar arasında Bahâî, Sih ve müslümanlar bulunur. Halkın büyük bir kısmı tarım ve balıkçılıkla uğraşır. Yaygın diller Fijice (Viti) ve Hintçe, resmî dil ise İngilizce’dir. Fiji’de ilk öğretim zorunlu değildir; ancak 1986 yılında okul çağındaki çocukların % 95’e yakını okullara kayıtlı idi. Ülkenin tek üniversitesi başşehir Suva’daki University of the South Pacific’tir.

II. TARİH
Fiji adalarında yapılan arkeolojik araştırmalar, ilk yerleşimin milâttan önce 1500 yıllarında buraya gelen Melanezya-Polinezya kökenli yerliler tarafından gerçekleştirildiğini göstermektedir. Avrupalılar’ın bölgeyi tanımaları XVII. yüzyıla rastlar. İlk defa 1640’larda Hollandalı denizciler Vanua Levu ve Taveuni adalarını keşfetmişler, XVIII. yüzyılda da İngilizler diğer adalara çıkmışlardır; XIX. yüzyılın başlarında ise Amerikan ticaret gemilerinin gelmeye başladığı görülür. 1835 yılında ilk misyonerler adalara ulaştılar ve yoğun bir baskı rejimiyle sürdürdükleri faaliyetler neticesinde yerlilerin çoğuna Hıristiyanlığı kabul ettirdiler. En etkili yerli reisi Thakombau’nun hıristiyan olmasıyla misyonerler büyük güç kazandılar ve bir müddet sonra bu reisin Tui Viti (Fiji kralı) unvanını alması üzerine de dinlerini daha kolay yaydılar. 1874’te imzalanan bir antlaşma ile ülke İngiliz kolonisi oldu. 1881’de Rotuma adasının da dahil edildiği bu koloninin 1900’lerde Yeni Zelanda ile birleşmesine çalışıldıysa da plan gerçekleştirilemedi. 1970’te İngiliz koloni idaresinin sona ermesiyle bağımsızlığına kavuşan Fiji, İngiliz Milletler Topluluğu içinde müstakil bir devlet haline geldi. 1987 seçimleri sonucunda ilk defa Hintliler’in ağırlıklı olduğu bir hükümet kurulunca Fijililer protesto gösterilerine başladılar. Bunun üzerine ordu üst üste yaptığı iki darbeden sonra 29 Eylül 1987’de cumhuriyet ilân etti. Ancak Avustralya ile İngiltere yeni hükümeti tanımadılar ve Fiji İngiliz Milletler Topluluğu’ndan çıkarıldı. 1990’da kabul edilen yeni anayasa ile yerlilere parlamentoda daha çok sandalye ayrıldı.

III. ÜLKEDE İSLÂMİYET
İslâmiyet’in Fiji adalarına girişi, 1879’dan itibaren İngiliz koloni yönetimince Hindistan’dan getirilen, aralarında müslümanların da bulunduğu sözleşmeli işçiler vasıtasıyla oldu. Plantasyonlarda çalıştırılan bu işçiler 1916 yılında sözleşmeleri bittiğinde çoğunlukla geri dönmeyip Fiji’ye yerleştiler; bunların 9172’si müslümandı. Müslümanların toplam nüfusa oranları 1921’de % 4,1 iken 1970’te % 7,9’a ulaştı; ancak 1976’da bunların 8000’e yakınının ülkeden ayrılmasıyla oran % 7,6’ya düştü. Müslümanların çoğunu kendi topraklarında şeker kamışı tarımı yapan çiftçiler teşkil eder; şehirlerde oturanlar ise ticaretle uğraşmaktadır. İslâm nüfusunun en yoğun olduğu yerleşim merkezi Viti Levu adasında bulunan, buradaki nüfusun % 44’ünü meydana getirdikleri Ba şehridir. Başşehir Suva’da ise nüfusun % 19’u müslümandır. Macuata ve Reva da müslümanların önemli sayıya ulaştıkları diğer şehirlerdir.

Ülkeye gelen ilk müslümanlar, hareketleri kısıtlanmış sözleşmeli işçi olmalarının verdiği zorluklar dolayısıyla başlangıçta herhangi bir cemiyet veya teşekkül kuramamışlardı; sadece her bölgede bir reisleri bulunuyordu. Müslümanlar ilk defa 1910 yılında Suva şehrinde örgütlendiler ve daha sonra bu faaliyetlerini Lautoka, Labasa, Ba ve Nausori şehirlerinde sürdürdüler; 1930’a doğru her şehirde mahallî teşkilâtlarını kurmuşlardı. Bu teşkilâtların yaptığı ilk iş bölgelerinde birer cami inşa etmek oldu; ilk camiler Vitogo, Nausori ve Tavua’daki mimarisi basit ahşap yapılardır. İlk örgütlenmenin başlamasından birkaç yıl sonra Anjuman-e Hidayet Islam (1915), Anjuman-e Islahat Islam (1916) ve Anjuman-e Islam (1919) adlı kuruluşlar bölgesel cemiyetleri ülke çapında birleştirmek amacıyla ortaya çıktılarsa da faaliyetleri yine bölgesel kaldı ve bu konuda bir mesafe alınamadı. Birliği sağlayacak teşebbüs 1926 yılında gerçekleştirilebildi ve Fiji Muslim League adıyla Suva’da yeni bir teşkilât kuruldu. Mirza Salim Han’ın başkanlığını yaptığı bu teşkilât kısa zamanda faaliyetini arttırarak ülke çapında, özellikle siyasî alanda müslümanları temsil eden bir yapıya kavuşturuldu. 1957’de yapılan yeni bir düzenleme ile de bölgesel kuruluşların tamamı birer şube haline getirildi. Fiji Muslim League’in The Muslim Voice adlı bir de yayın organı bulunmaktadır.

Fiji’de müslümanların dinî eğitim faaliyetlerini iki döneme ayırmak mümkündür. 1920’den önceye rastlayan ilk dönemde eğitim namaz, diğer ibadetler ve bazı İslâmî âdetlerin öğretilmesiyle sınırlı kaldı. İkinci dönemin 1948’e kadar devam eden ilk safhasında, 1920’den sonra kurulan medrese ve camilerde daha geniş kapsamlı bir eğitimin verilmesine çalışıldı. Medresede öğrenim süresi genel olarak üç veya dört yılı buluyor ve Urduca okutulan derslerin yanı sıra Kur’an’ın okunmasına da yer veriliyordu. 1940’larda hükümetin açtığı ve daha çok hıristiyan çocuklarının gittiği okullara müslümanlar ilgi göstermediler; bu da onları modern eğitimde arka planda bıraktı. Ancak bu problem 1948’de Fiji Muslim League’in Lautoka’da önce bir ilkokul, daha sonra bir ortaokul açmasıyla halledildi. 1957’de Lautoka’da Müslim High School, bir yıl sonra da Nadi’de aynı tipte başka bir okul açıldı. 1986’da Fiji Muslim League’e bağlı on dokuz şubenin kontrolünde yirmi altı cami, on altı ilkokul ve altı ortaokul faaliyet göstermekteydi.

1970’te Fiji’nin bağımsızlığına kavuşmasından sonra müslümanlar dinî hayatlarını daha rahat yaşamaya başladılar; sosyal hayatta da fazla sıkıntıları olmadı. Önceleri politik alanda ayrı temsil hakkı istedilerse de sonradan yerleşen yabancılar statüsünde Hindular gibi National Federation Party ile sıkı bir ilişki içerisine girerek bu partinin şemsiyesi altında bir milletvekillerini parlamentoya sokmayı başardılar. Halen Fiji’de müslümanlar azınlık haklarından faydalanarak dinî kimliklerini korumaya çalışmaktadırlar.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1996 yılında İstanbul’da basılan 13. cildinde, 64-65 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.