TDV İslâm Ansiklopedisi editörleri tarafından tespit edilen ilişkili maddeler aşağıda sunulmaktadır. Fakat, GĀLİYYE maddesi ile arasında alaka kurulabilecek ansiklopedi maddeleri bunlarla sınırlı olmayabilir.
GULÜV
Kur’an ve Sünnet’e dayalı yaygın İslâm anlayışının sınırlarını aşan inanç ve telakkileri nitelemek için kullanılan bir terim.
ŞÎA
Hz. Peygamber’in vefatından sonra devlet yönetiminin Hz. Ali’ye ve onun soyundan gelenlere ait olduğu düşüncesi etrafında birleşen çeşitli grupların ortak adı.
EHL-i BİD‘AT
Asr-ı saâdet’ten sonra ortaya çıkmış, şer‘î bir delile dayanmayan bazı inanç ve davranışları benimseyen gruplar anlamında bir tabir.
Gālî fikirleri ilk defa dile getirdiği kabul edilen şahıs
ABDULLAH b. SEBE
İslâm dünyasında ilk fitnenin ve Şiîliğin ortaya çıkışında önemli rol oynadığı ileri sürülen kimse.
Gāliyye kapsamında yer alan en önemli akımlardan biri
BÂTINİYYE
Nasların zâhirî mânalarını kabul etmeyen, gerçek anlamları ancak Tanrı ile ilişki kurabilen “mâsum imam”ın bilebileceği temel görüşünü savunan aşırı fırkaların ortak adı.
Gāliyye içerisinde dile getirilen aşırı fikirlerden biri
HULÛL
İlâhî zâtın veya sıfatların yaratıklardan birine veya tamamına intikal edip onlarla birleşmesi anlamında bir terim.
Gāliyye içerisinde dile getirilen aşırı fikirlerden biri
TENÂSÜH
Ruh göçünü ifade eden terim.
Gāliyye içerisinde dile getirilen aşırı fikirlerden biri
TEŞBİH
Zâtı, sıfatları ve mâbud oluşu yönünden Allah ile yaratılmışlar arasında benzerlik kurma anlamında terim.
Gāliyye içerisinde dile getirilen aşırı fikirlerden biri
REC‘AT
Bazı Şiî gruplarına göre imamın ölümden veya gaybete girmesinden sonra zuhuru, İsnâaşeriyye Şîası’na göre ise kıyametin kopmasından önce imamların ve onlara zulmedenlerin yeniden dünyaya dönmesi anlamında bir terim.
Gāliyye içerisinde dile getirilen aşırı fikirlerden biri
BEDÂ
Şîa fırkalarına göre Allah’ın ilim, irade ve tekvîn sıfatlarında değişmeler meydana gelebileceğini ifade eden kelâm terimi.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
NUSAYRÎLİK
Hz. Ali’ye ilâhlık isnat eden bâtınî bir fırka.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
DÜRZÎLİK
Fâtımî halifelerinden Hâkim-Biemrillâh döneminde (996-1021) Vezir Hamza b. Ali tarafından kurulan aşırı bir fırka.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
KEYSÂNİYYE
Muhammed b. Hanefiyye’nin imam ve mehdî olduğunu iddia eden ilk aşırı Şiî grupların ortak adı.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
NİZÂRİYYE
İsmâiliyye mezhebinin günümüze kadar gelen en önemli kolu.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
KARMATÎLER
Aşırı Şiî İsmâiliyye mezhebine mensup bir zümre.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
EHL-i HAK
Daha çok Batı İran’da ve Irak’ın bazı bölgelerinde yayılan, eski dinlerden ve aşırı Şiîlik’ten etkilenen bir fırka.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
HÜRREMİYYE
Mezdek tarafından kurulan dinî harekete ve aşırı Şîa’nın tesiriyle gelişen İran kaynaklı Arap aleyhtarı değişik fırkalara verilen ad.
Gāliyye kapsamında yer alan fırkalardan biri
HATTÂBİYYE
Ebü’l-Hattâb el-Esedî (ö. 138/755 [?]) tarafından kurulan aşırı Şiî fırkası.
Gāliyye kapsamında yer alan gruplardan biri
MÜELLİHE
Hz. Ali’ye ulûhiyyet nisbet eden aşırı fırkaları niteleyen bir terim.
Gāliyye kapsamında yer alan gruplardan biri
MÜFEVVİDA
Âlemin yaratılışı ve idaresinin Hz. Peygamber’e, Ali’ye ve imamlara verildiğini ileri süren aşırı Şiî grubu.
Gāliyye kapsamında yer alan gruplardan biri
MÜŞEBBİHE
Allah’ı yaratıklara veya yaratıkları Allah’a benzetme sonucunu doğuran inançları benimsemiş gruplara verilen ad.
Gāliyye kapsamında yer alan gruplardan biri
İBÂHİYYE
Dinin emirleriyle ahlâkî ve kanunî düzenlemeleri benimsemeyen gruplara verilen ad.
Gāliyye kapsamında yer alan akımlardan biri
HURÛFÎLİK
Fazlullah-ı Hurûfî’nin (ö. 796/1394) kurup geliştirdiği, harflerin esrarına dayanan bâtınî bir akım.
Gāliyye kapsamında yer alan tasavvufî akımlardan biri
BEKTAŞÎLİK
XIII. yüzyılda Kalenderîlik içinde teşekküle başlayıp XV. yüzyılın sonlarında Hacı Bektâş-ı Velî an‘aneleri etrafında Anadolu’da ortaya çıkan bir tarikat.
Gāliyye kapsamında yer alan şahıslardan biri
MUHTÂR es-SEKAFÎ
Hz. Hüseyin’in intikamını almak amacıyla ayaklanan siyasî-dinî lider.
Gāliyye kapsamında yer alan şahıslardan biri
BEYÂN b. SEM‘ÂN
Aşırı Şîa gruplarından Beyâniyye’nin kurucusu.
Gāliyye kapsamında yer alan şahıslardan biri
EBÛ MANSÛR el-İCLÎ
Aşırı Şiî fırkalarından Mansûriyye’nin peygamberlik iddiasında bulunan kurucusu.
