https://islamansiklopedisi.org.tr/giganov-iosif-ivanovic
Tobolsk Halk Okulu’nda Tatarca öğretmeni bir misyoner olup Tatar lehçesi üzerinde ilmî çalışmaları başlatan ilk araştırmacıdır. Türkoloji tarihinde Grammatika tatarskogo yazika (Tatar dilinin grameri) adlı eseriyle Avrupa’da ortaya konulan ilk Tatarca gramerin müellifi olarak ün kazanmıştır. 1798’de son şeklini alan ve Giganov’un ölümünden sonra yayımlanan (Sankt-Peterburg 1801) bu eserin, Türk dili gramer araştırmalarının gelişmesinde olduğu kadar Tatar lehçesinin öğretilmesi konusunda da rol oynadığı kabul edilmektedir. Eser aynı zamanda Tatarca kelimelerle yer yer Kırgızca ve Osmanlıca kelimeler arasında kurduğu münasebet bakımından da Türk lehçelerinin karşılaştırmalı incelenmesine doğru atılmış bir ilk adımdır. Bu gramer kitabı, içinde ek olarak Slova korennie nujneyşie ksvedenie dlya obuçeniya tatarskomu yaziku (Tatar dilini öğrenmek için bilinmesi gereken temel kelimeler) adıyla yer alan Tatarca-Rusça sözlük ve daha sonra yayımlanan Rusça-Tatarca sözlükle birlikte (Slovar’rossoysko-tatarskiy, Sankt-Peterburg 1804) Tobol Tatar lehçesinin öğretimi hususunda sağlam bir temel teşkil eder.
Lazar’ Budagov, Türk-Tatar lehçeleri üzerine hazırladığı karşılaştırmalı sözlükte (Sravnitel’niy Slovar’ Turetsko-Tatarskih Nareçiy, Sankt-Peterburg 1869-1871), F. Wilhelm Radloff da âbidevî Türk lehçeleri sözlüğünde (Opit slovarya tyurkskiḫ nareçiy / Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte, Sankt-Peterburg 1888-1911) Giganov’un eserlerini ana kaynak olarak kullanmışlar, son defa da Dilara G. Tumaşeva Sibirya Tatar diyalektleri sözlüğünde (Slovar’ dialektov sibirskiḫ Tatar, Kazan 1992) bu eserlerden faydalanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
N. A. Baskakov, Vvedenie v izuçenie tyurkskiḫ yazıkov, Moskva 1962, s. 44.
A. N. Kononov, Istoriya izuçeniya tyurkskiḫ yazıkov v Rossii. Dooktyabr’skiy period, Leningrad 1982, s. 259-261.
a.mlf., Biobibliografiçeskiy slovar’ oteçestvenniḫ tyurkologov. Dooktyabr’skiy period, Moskva 1989, s. 74-75.
“Giganov, Iosif”, TA, XVII, 351.
