https://islamansiklopedisi.org.tr/hakim--hadis
Hadis ilmiyle meşgul olanlar bu ilimde ulaştıkları seviyeye göre “tâlib, müsnid, muhaddis, hâfız, hüccet, hâkim” gibi unvanlarla anılmışlardır. “Hüküm veren” anlamına gelen ve daha çok kadılara verilen bir unvan olan hâkim unvanını (Hasan Paşa, s. 254) müteahhir bazı usulcüler, derin hadis bilgisiyle âlimler arasında ileri seviyeye ulaşan muhaddisler hakkında kullanmışlardır. Abdülfettâh Ebû Gudde ise bunu hatalı bulmaktadır (Cevâbü’l-ḥâfıẓ Ebî Muḥammed, s. 126, 129, 132-133). Zira ona göre bu unvan kadılık görevinde bulunanlar hakkında kullanılmakta olup Hâkim en-Nîsâbûrî’ye de kadılık yapması (İbn Hallikân, IV, 281) sebebiyle verilmiştir.
Hadis ilminde hâkim seviyesine ulaşabilmek için rivayet edilen bütün hadisleri metin, sened, râvilerin durumu ve diğer yönleriyle bilmek gerekir. Buna göre hâkim terimi hüccet de dahil olmak üzere muhaddisler hakkında kullanılan unvanların en üstünü sayılmaktadır (Tehânevî, s. 30).
Mâlik b. Enes, Ahmed b. Hanbel, Buhârî, Müslim b. Haccâc, Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Nesâî, Ebû Îsâ et-Tirmizî, Muhammed b. Cerîr et-Taberî ve Hâkim en-Nîsâbûrî hâkim seviyesine ulaşmış muhaddislerden kabul edilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Lisânü’l-ʿArab, “ḥkm” md.
İbn Hallikân, Vefeyât, IV, 281.
Ali el-Kārî, Şerḥu Nuḫbeti’l-fiker, İstanbul 1327, s. 3.
a.mlf., Cemʿu’l-vesâʾil fî şerḥi’ş-şemâʾil, Beyrut, ts. (Dârü’l-ma‘rife), I, 6.
Bâcûrî, el-Mevâhibü’l-ledünniyye ʿale’ş-Şemâʾili’l-Muḥammediyye, Kahire 1318, s. 4.
Tecrid Tercemesi, I, 8.
Tehânevî, Kavâʿid fî ʿulûmi’l-ḥadîs̱ (nşr. Ebû Gudde), Beyrut 1392/1972, s. 30.
Abdullah b. Hüseyin Hâtır el-Adevî, Ḥâşiyetü Laḳṭi’d-dürer, Kahire, ts., s. 5.
Hasan Paşa, el-Elḳābü’l-İslâmiyye fi’t-târîḫ ve’l-ves̱âʾiḳ ve’l-âs̱âr, Kahire 1409/1989, s. 254.
Münzirî, Cevâbü’l-ḥâfıẓ Ebî Muḥammed ʿAbdilʿaẓîm el-Münẕirî el-Mıṣrî (nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde), Halep 1411, s. 126, 129, 132-133.
Mücteba Uğur, Hadis Terimleri Sözlüğü, Ankara 1992, s. 117.
