HISNÎ

752’de (1351) Havran’ın Hısn köyünde doğdu. Soyu Hz. Ali’ye kadar uzanır. Şam’da yetişen Hısnî Şehâbeddin Ahmed b. Sâlih ez-Zührî, Şemseddin Muhammed b. Süleyman es-Sarhadî, Şerefeddin Îsâ b. Osman el-Gazzî gibi âlimlerden ders aldı. Şâfiî fıkhında devrinin otoritelerinden biri oldu. Ayrıca Hanefî fıkhına da bu mezhebin temel kaynaklarından el-Hidâye’yi şerhedecek kadar hâkim olduğu bilinmektedir. Tasavvuf ilmiyle de ilgisi bulunan Hısnî akîde yönünden mutaassıp bir Eş‘arî idi. Takıyyüddin İbn Teymiyye’ye karşı takındığı, onu tekfir etme derecesine varan olumsuz tutumu Şam halkı arasında bazı huzursuzlukların çıkmasına sebep oldu. Bu âlim aleyhindeki fetvası Fetvâ fî İbn Teymiyye adıyla günümüze kadar gelmiştir (Brockelmann, GAL, II, 117). Kazâî ve idarî mevkilerdeki devlet adamlarına karşı emir bi’l-ma‘rûf ve nehiy ani’l-münker yapmayı düstur edinen Hısnî, ömrünün sonlarına doğru hayır işlerine ağırlık vererek Şam’da Bâbüssagīr mevkiinde bir ribât ve han inşasına öncülük yaptı. Daha sonra Şâgūr’daki (Şam) bir zâviyede inzivâya çekildi. 15 Cemâziyelâhir 829’da (24 Nisan 1426) Şam’da vefat etti.

Eserleri. 1. Kifâyetü’l-aḫyâr. Ebû Şücâ‘ el-İsfahânî’nin el-Muḫtaṣar, Ġāyetü’l-iḫtiṣâr, et-Taḳrîb adlarıyla bilinen Şâfiî fıkhına dair eserinin şerhidir (I-II, Kahire 1350; Beyrut, ts.; Kum 1410).

2. Şerḥu’t-Tenbîh. Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin Şâfiî fıkhına dair eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 1210).

3. Şerḥu’l-Hidâye. Burhâneddin el-Mergīnânî’nin Hanefî fıkhına dair el-Hidâye adlı eserinin şerhidir (Hacı Selim Ağa Ktp., Nurbânû Sultan, nr. 89).

4. Defʿu şübehi men şebbehe ve temerrede ve nesebe ẕâlike ile’l-İmâm Aḥmed. Takıyyüddin İbn Teymiyye’nin teşbihe varan akîdeleri benimsediğini belirtmek ve bunların Ahmed b. Hanbel’e atfedilmesinin iftira olduğunu ispat etmek için kaleme alınmıştır (Kahire 1931).

5. el-Fevâʾid fi’l-fıḳh ʿalâ meẕhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʿî.

6. Ḳamʿu’n-nüfûs ve ruḳyetü’l-meʾyûs. Mevâize dair çeşitli konuları ihtiva etmektedir.

7. Siyerü’s-sâlik fî esne’l-mesâlik.

8. en-Nisvetü’l-ʿâbidât ve’l-umûrü’l-müfsidât (Siyerü’ṣ-ṣâliḥâti’l-müʾminâti’l-ḫayrât).

9. el-Esbâbü’l-mühlikât ve’l-işârâtü’l-vâżıḥât fî menâḳıbi’l-müʾminîn ve’l-müʾminât ve mâ lehüm mine’l-kerâmât.

10. Tenbîhü’s-sâlik ʿalâ mażârri’l-mehâlik. Son dört eser tasavvufla ilgilidir.

11. Lafẓü’s-semâʿ. Tasavvuf mûsikisine dairdir (bu eserlerin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 492; II, 117; Suppl., I, 677; II, 112; Shiloah, s. 132-134).

12. el-Ḳavâʿid. Bir nüshası Dublin’de Chester Beatty Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 3226).

Hısnî’nin bunlardan başka, Şâfiî kaynaklarından Beyzâvî’nin el-Ġāyetü’l-ḳusvâ’sı, Yahyâ b. Şeref en-Nevevî’nin Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn’i ile Müslim b. Haccâc’ın el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’i üzerine birer şerhi ve İsnevî’nin el-Mühimmât’ına bir telhisi yanında Taḫrîcü eḥâdîs̱i’l-İḥyâʾ, Şerḥu’l-esmâʾi’l-ḥüsnâ gibi eserleri de kaynaklarda zikredilmektedir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 17. cildinde, 400-401 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.